#180
15.09.2025
—
14.12.2025
download pdf
De kleine redactie (eds. 169-170)
Er was opvallend weinig te horen en te lezen over het magere aandeel van jonge theatermakers en gezelschappen die een dossier indienden in het segment van de structureel gesubsidieerde organisaties. Waar komt die weigerachtigheid om structurele middelen aan te vragen vandaan? Louis Janssens en Simon Baetens roepen hun generatiegenoten op om het de volgende keer wel te proberen.
Simon Baetens, Louis Janssens
Theatermakers ontdekken volop het auditieve potentieel van de theaterzaal. Maar Leonie Persyn vraagt zich af of geluid echt een stap naar voren zet op de planken, of gaat alleen het volume omhoog? In Ferox Tempus. Terror at its best (2022) overspoelt Luanda Casella haar publiek met een oorverdovende soundscape van fragmenten uit films, popsongs, interviews, games enzovoort. David Weber-Krebs nodigt in The Silencing net uit tot luisteren, door uitermate spaarzaam met geluid om te springen. De voorstellingen typeren twee van de huidige tendensen. Enerzijds een crescendotendens, waarbij het geluid de toeschouwer meevoert door de auditieve scenografie van het personage. Anderzijds een diminuendotendens, die de toeschouwer uitnodigt om de auditieve horizon van de theaterzaal mee te definiëren.
Leonie Persyn
Wat is nu het nut van grote instellingen in een theaterveld? Het is een vraag die in deze tijden van financiële precariteit vaak wordt gesteld. In een opinie in The Guardian uit 2012 zei theatercriticus Lyn Gardner al dat we geen subsidies meer mogen geven aan de grote instellingen, ten voordele van kleine organisaties.1 Ook steeds meer jonge makers zetten zich af tegen de oude ensemblewerking: weg met het statische instituut, lang leve het rizoom. Als queer posthumanist kan Lena Vercauteren zich daar deels in vinden, minder als theaterwetenschapper en beginnend dramaturg. Is er dan echt niets meer aan te vangen met het institutionele? Begin dit jaar stapte hen Internationaal Theater Amsterdam (ITA) binnen als stagiair dramaturgie, voornamelijk om ervaring op te doen, maar uiteindelijk ook om die vraag voor zichzelf te beantwoorden.
Noah Lena Vercauteren
Is er een nieuwe conservatieve tendens aan de gang in het theater, nu veel (jonge) gezelschappen zo gretig naar repertoire grijpen? Hoe breng je zulke teksten in deze tijden, zonder ouderwetse standpunten te vertolken of anderzijds te verzanden in onverschillige ironie? Artistiek doctoraatsonderzoeker Lauranne Paulissen deelt haar strategieën.
Lauranne Paulissen
Wat als de natuur je atelier is? Drie kunstenaars die van planten en oogsten hun praktijk hebben gemaakt, delen inzichten en bedenkingen over lokaliteit, landschapszorg en permacultuur. Of: hoe het kweken van wilde citroenen, in een ecodorp wonen of zelf aardappelen kweken om er frieten van te maken je op een andere manier naar voedsel en consumptie laten kijken.
Nora Ramakers
Sébastien Hendrickx
Voor de Dag Dramaturgie werkten Festival Cement en Etcetera dit jaar samen om een reflectiemoment te organiseren rond de dramaturgie van het lokale. Ons huidige podiumkunstenlandschap is door toenemende mobiliteit en digitalisering steeds globaler en internationaler geworden. Het ‘lokale’ dreigt daardoor soms te verdwijnen, al werken verschillende theatermakers steeds vaker met het lokale om zich weer te verwortelen. “Zorg dragen voor onze eigen tuin” houdt ook in dat we begrijpen waar die tuin zich situeert, zo luidt het redactioneel van Etcetera 170. De Dag Dramaturgie werd zowel een filosofische reflectie op het concept van ‘het lokale’ als een gesprek over concrete dramaturgische praktijken voor lokale verankering.
Theater is geen landschap, maar een landbouwgrond. En beleidsmakers zijn helaas geen landbouwers die hun grondstoffen zodanig bewerken dat ze, ook in crisistijd, optimaal tot bloei kunnen komen. Kim Snauwaert, programmator in een cultureel centrum en gedesillusioneerde maker, heeft een paar boodschappen voor hen.
Kim Snauwaert
Katinka de Jonge
Matteo De Blasio
The feature length film ‘Toute une nuit'(1982), ‘All Night Long’, is an early work by the Belgian director Chantal Akerman (1950-2015). ‘All Night long’ is constructed through tableaux that come together as a sort of choreography made of multiple bodies, with no lead. As the title suggests, we follow these bodies “all night long” from dusk to dawn as they run to and from each other, examining the various possibilities of where and what they want to be. It is a warm summer night, as they are rare in the mostly rainy Brussels where the film is set.
Nathalie Rozanes
Exhausted from witnessing how life (human and not) is reduced to a mere techno-element of the neo-liberal machine, in the silence of my room, I cultivated limoni for the future. Somewhere between potting soil and fiction, these little green dreams snuck into the interstices of my confined life and together we began to imagine a garden, dispersed yet interconnected.
Na ‘A Separation’ gaat STAN opnieuw aan de slag met een film van de Iraanse regisseur Asghar Farhadi. Maar liefst elf acteurs brengen ‘About Elly’ op de planken. Is de theaterbewerking even beklijvend en beklemmend als de film?
Natalie Gielen
Onder de vleugels van Ultima Vez verbeeldt de jonge choreografe Zoë Demoestier in haar nieuwste voorstelling de confrontatie met het aftakelende geheugen in haar naaste omgeving. Samen met drie generaties dansers bouwt ze wat overblijft van afbrokkelende herinneringen weer hoopvol op. Daarvoor beklimmen vijf kinderen, twee (jong)volwassenen en drie oude(re) spelers het podium. Als een bewegend familieportret geeft ‘What Remains’ (8+) kleur aan de loop van het leven.
Liesbeth De Clercq
De scène van ‘Nuggets’ is als een installatie gemaakt uit restanten van bouwmaterialen. Golfplaten, mousse, tubes, isolatiemateriaal, PU-schuim, touwen en metalen stangen nemen een groot deel van de met wit doek bekleedde scène in, maar in een hoekje bevinden zich ook meer organische materialen. Het is bij deze grote tak en een stuk brood dat Storms de voorstelling start. Hij begint er deeg te kneden, alsof zijn leven ervan af hangt. Dat kneden heeft dan ook veel weg van een reanimatiepoging – niet zozeer van het leven van het deeg, maar wel dat van het figuurtje op scène zelf. Als de geknede bol deeg niet blijft hangen aan de rest van brood dat al op scène ligt, is de toon gezet: falen is de norm in deze voorstelling over het absurde streven naar succes en méér.
Kristof van Baarle
In haar eerste solovoorstelling graaft Lien Wildemeersch als een soort musicologische archeologe in het oeuvre van celliste Jacqueline du Pré. Het resultaat? Een spitsvondig stuk dat een goede balans heeft tussen theatraliteit en muzikaliteit. Geen biografie, geen muziekles, maar een ode aan de vurige celliste en de helende kracht van muziek.
Andreas Kwanten
‘4:48 Psychosis’ is een theatertekst van nauwelijks vijfduizend woorden, voor het eerst opgevoerd in 2000, en sindsdien hedendaags repertoire geworden. Het laatste stuk van Sarah Kane (1971-1999) is zowel gedetermineerd als onbepaald. De auteur pleegde zelfmoord, wat de tekst tot een afscheidsbrief lijkt te maken, maar tegelijkertijd is er geen regieaanwijzing – alleen woorden, in een typografie bepaald door insprongen, witregels, tussen haakjes aangegeven stiltes en streepjes die dialoog suggereren. In de uitvoering van Sara De Bosschere & De Roovers wordt ‘4:48 Psychosis’ een toespraak, als een monologue intérieur die voortdurend tot een gesprek wil transformeren.
Christophe Van Gerrewey
Twee theatermakers hebben het zitten: hun voorstelling is als aanstootgevend bestempeld en nu worden ze op het matje geroepen. Lien Thys en Tim Bogaerts kruipen in hun tweede adaptatie van een Ingmar Bergman-film in de huid van de beklaagden. In ‘Riten’ brengen ze hun aantrekkelijke fysieke speelstijl terug, maar de nochtans urgente thema’s die ze behandelen voelen te weinig uitgediept.
Jens Dewulf
Zwart en wit ontmoeten elkaar in ‘Meet me halfway’, een voorstelling van Adams Mensah die hij maakte onder de vleugels van het Antwerpse KunstZ in samenwerking met zijn eigen productiebedrijf Amaj Productions. De voorstelling sluit aan bij Mensahs lopende onderzoek naar het vertellen van verhalen over de Afrikaanse diaspora, over het hebben van een meervoudige identiteit in een witte wereld. Maar hoe maak je daar kwalitatief jeugdtheater van? Mensah gaat de uitdaging aan. Door de niet altijd even secure vorm van de voorstelling verslikt hij zich echter bijna in de poging.
Simon Knaeps
Met ‘EXIT’ maakt Piet Van Dycke samen met acrobaten William Blenkin, Luuk Brantjes, Christopher Mc Auley en Samuel Rhyner een woordeloze circusvoorstelling waarin de symbiose tussen dans en acrobatie centraal staan. Aanwezigheid en afwezigheid, ingang en uitgang, laag en hoog, voor en achter, boven en onder zijn de kernfactoren die de vier mannelijke acrobatische performers wegwijs bieden doorheen de kunstig ineen gestoken scenografie. Van Dycke slaagt erin te entertainen, zonder zich te verliezen in louter visueel en acrobatisch spektakel.
Samuel Pennynck
Twee theatermakers hebben het gevoel dat ze iets moeten doen, maar komen er niet uit wat dat dan moet zijn. In ‘Instead of Doing Nothing’ maken Dries Gijsels en Nona Buhrs het repetitieproces tot voorstelling. Ze struikelen daarbij niet alleen over zichzelf, maar ook over de veelheid aan artistieke mogelijkheden en de druk om te presteren. Onder alle scènes sluimert een gevoel van tristesse en besluiteloosheid: ze lijken rond te dobberen in hun eigen creatieproces. Hoe herkenbaar hun twijfels ook zijn, Gijsels en Buhrs komen maar moeizaam uit de impasse die ze thematiseren. Vallen vorm en inhoud volledig samen, of is er meer aan de hand?
Simon Baetens
Ook na het betreurde overlijden van Reinhilde Decleir blijft Tutti Fratelli doorzetten met artistiek hoogwaardig spelerstheater. ‘De Störm’, een vrij getrouwe Shakespeare in een spitante tekstbewerking van Tom Lanoye, is in vele opzichten een hoogtepunt binnen die muzikale repertoiretraditie. Tegelijk legt dit spektakel ook scherper dan ooit de paradox van dit Antwerps sociaal-artistiek gezelschap bloot.
Wouter Hillaert
Na ‘Mise en place’ snijdt compagnie barbarie opnieuw een filosofisch thema op kindermaat aan. In ‘DIT IS NIET DE TITEL’ buigen regisseur Karolien De Bleser en actrices Liesje De Backer, Amber Goethals, Lotte Vaes en Sarah Vangeel zich over de waarheid. Dat doet het gezelschap volgens haar bekende handelsmerk: met humor, overdrijving en veel absurditeit.
Je vertrekt wat vroeger uit de actievergadering van Extinction Rebellion om naar ‘Room With a View’ te gaan kijken, een groots opgezette dansvoorstelling rond ‘klimaatcatastrofes, wereldwijde conflicten en de algemene ineenstorting van de beschaving’. Binnen milieuactivistische middens wordt soms gezocht naar ‘positieve boodschappen’ – er heerst namelijk de overtuiging dat het catastrofisme een van dé redenen is waarom zoveel potentiële deelnemers wegblijven van acties. De onheilspellende communicatietekst van ‘Room With a View’ blijkt alvast geen negatieve impact te hebben gehad op de toeschouwersaantallen: de enorme zaal van het Brusselse Théâtre National loopt helemaal vol.
In 1948 schreef Brits auteur George Orwell ‘1984’, een dystopisch boek dat bedoeld was als een waarschuwing tegen totalitaire regimes, maar vandaag eerder leest als een profetie. Theatermaker Freek Vielen vertaalt deze iconische roman naar het podium en maakt het verhaal inzichtelijk voor jongeren. ‘1984’ levert knap theater op, al maken de toevoegingen die het verhaal naar 2023 moeten transponeren het geheel nogal diffuus.
Na een onstuimig en opmerkelijk parcours te hebben afgelegd, van het spelen van voorstellingen in haar woonkamer naar de schouwburg, lijkt Lisaboa Houbrechts voor het eerst wat tot rust te komen. In Vake Poes; of hoe Goed verdween gaat ze op zoek naar de grenzen van he goddelijke. Hoe verbeeld je generationeel trauma? Met de muziek van Bach, natuurlijk.
Klaas Tindemans
In ‘Chaos. Making sense of an ending’ probeert bioloog en acteur Thomas Ryckewaert vat te krijgen op de wanorde in zijn leven. Met de chaostheorie als rode draad verweeft hij kunst, wetenschap en zijn eigen leven tot een associatieve, onvoorspelbare zoektocht. Dat levert boeiende en beklijvende scènes op die schommelen tussen begrijpen en niet-begrijpen. Maar beide vinden elkaar onvoldoende onderweg. Het leidt zelfs tot een expeditie met twee eindes.
Jasper Delva
De zichtbaarheid van niet-normatieve lichamen op de bühne neemt de laatste jaren sterk toe. Dat is goed nieuws, al blijft de podiumsector sterk zoekend in de manier waarop die lichamen dan moeten/mogen verschijnen. Met de dansvoorstelling ON- (6+) beweegt choreograaf Danaé Bosman zich elegant door het mijnenveld van de representatie.
Evelyne Coussens
De titel van Yassin Mrabtifi’s nieuwe choreografie, ‘Categoreez’, knipoogt naar de verschillende categorieën waarin voguedansers het tegen elkaar opnemen. De voorstelling weigert vaste labels, en laveert tussen ballroom wedstrijd, hedendaagse dans en hiphop.
Theatermakers Kim Karssen en Hendrik Kegels zeggen in de voorstelling NIETES “Nee!” tegen alles dat hun pad kruist. Ze bieden weerstand, gaan in verzet, maar maken er in het proces al snel een bonte boel van. In deze coproductie van BRONKS en Theater Artemis staat de onvermijdelijkheid van verandering centraal. NIETES toont in haar standvastigheid de voordelen van loslaten, terwijl ze in haar enthousiasme kinderen vanaf 4 jaar mee op sleeptouw neemt.
Charlotte Durnajkin
In 2016 verloor Steven Cohen zijn partner Elu Kieser. Kieser had op zijn sterfbed één laatste wens: om voor altijd deel te zijn van Cohen. Om deze wens in te willigen, heeft Cohen een performance-ritueel gemaakt waarbij zijn rouw centraal staat. Dat afscheidsrituelen niet altijd prettig zijn, is bij menig persoon bekend. Steven Cohen brengt ze in ‘“Put your heart under your feet… and walk!”’ echter naar een twijfelachtige en oncomfortabele grens. Een trigger warning voor bloed en andere gruwelijke zaken is dus op zijn plaats.
Regels zijn er om te worden overtreden of veranderd. Ze bakenen een speelveld af: je kan ze gebruiken als procedures die onderscheiden soorten plezier mogelijk maken. Dat is de pointe van Ayelen Parolins recentste voorstelling ‘Simple’, die zonder veel omhaal uiteenlopende vormen van kinderplezier ensceneert.
Rudi Laermans
‘Ode to a Love Lost’ is een fragiele poging om liefdesverdriet en het afscheid van een muze te ensceneren en vloeit voort uit Benjamin Abel Meirhaeghes zoektocht naar “radicale intimiteit”. De opzichtige kwetsbaarheid en eigenzinnige performers, maken wat er zich op de bühne afspeelt wel degelijk “radicaal intiem”. De bijwijlen hermetische symboliek en fragmentarische opbouw zorgen er echter voor dat die innigheid te weinig tot bij het publiek raakt.
Sixtine Bérard
Drie personages die om ter hardst hun best doen om likes, volgers en views binnen te halen: zo zou je de voorstelling ‘Feed Me Please (Love, Hate & Everything In Between)’ in één zin kunnen samenvatten. Wat volgt is een wervelwind aan scènes die jongeren de gevaren van sociale media willen doen inzien. Dat klinkt droger dan het is, want deze waarschuwing verpakt als luchtige show is uiterst vermakelijk. Slaagt ‘Feed Me Please’ erin om entertainment slim in te zetten, of valt de voorstelling zelf in de valkuil die ze wil aankaarten?
Great Apes of the West Coast is het verhaal van een transitie. Performer Princess Isatu Hassan Bangura graaft naar haar wortels en lijkt door de act van het vertellen zelf in haar lichaam te kunnen vallen, eindelijk. Dit ‘worden’ – een klassieke coming of age, eigenlijk – krijgt op een fysieke, muzikale en beeldende manier vorm. Zowel vorm als inhoud schuren met de westerse theatertraditie, en dat is interessant.
‘De Meeuw’ van Russisch auteur Anton Tsjechov dateert uit 1896, maar wordt ook vandaag nog regelmatig opgevoerd. In 2020 maakte de Franse regisseur Cyril Teste met zijn collectief MxM een grootse, ‘hedendaagse’ versie waarin film en theater naar elkaar toe bewegen. De voorstelling is nu ook in België te zien. Ruim twee uur lang werd het publiek van Théâtre National Wallonie-Bruxelles getrakteerd op een scenografisch experiment met een snedige nieuwe versie van de oorspronkelijke tekst als drijfveer.
Tijdens de winterdagen trakteert hetpaleis in Antwerpen kinderen vanaf 6 jaar op de voorstelling Stille nacht. Clara Cleymans, Wim Helsen en Peter Van den Eede bundelen de krachten en bouwen met Stille nacht samen aan hun eerste kindervoorstelling. Dit trio verrast met een betoverende voorstelling over spel en de speelse verbeelding die we nodig hebben in het theater. Ze weten hetpaleis om te bouwen tot een heus kamp, tot een warme cocon waarin iedereen welkom is: jong, oud, en zelfs “mensen met een bril”.
Spel is een basiselement van het theater, maar ook van cultuur, zo stelde de Nederlandse cultuurhistoricus Johan Huizinga in zijn klassieker ‘Homo Ludens’. Samen met dramaturg Joachim Robbrecht brengt regisseur Sarah Moeremans in Shut Up and Play With Me een ode aan de spelende mens. Het resultaat, ten tonele gebracht door Joep van der Geest en Louis van der Waal, is een ludiek kleinood, dat verbaast door zijn verbeeldingskracht en knettert van het spelplezier.
Boven de zij-ingang van het Toneelhuis hangt een neon-licht in de vorm van een vulva en de sierlijke woorden “The Last Mermaid”. “De oude wereld is aan zijn laatste adem,” klinkt er iets later door de theaterzaal van het Toneelhuis, “de nieuwe komt eraan.” Jaouad Alloul en haar Creaturen van de Nacht tonen in Venus In Libra een feestclub vol plezier en mogelijkheden, waar de echte, koude wereld steeds om de hoek loert en elke high ook zijn comedown kent.
