Charlotte De Somviele | Etcetera

Charlotte De Somviele

Charlotte De Somviele schrijft freelance over dans en theater voor o.a. De Standaard en is kernredactielid van Etcetera.

‘Waarom vergeten we zo vaak dat kunst een onderdeel is van welzijn?’

In gesprek met theatermaker Gorges Ocloo over artistieke neurodiversiteit

Onze kunstensector is afgestemd op wie weerbaar is. We verwachten dat podiumkunstenaars alle rollen kunnen spelen zonder bagage, sterk genoeg zijn om hun pijn te sublimeren in aangrijpende kunst en zich bovendien te conformeren aan een jachtig productieritme. Wat zich echt binnenskamers afspeelt, blijft taboe. Waarom is het voor de theaterwereld zo moeilijk om een waarlijk zachte — veilige, zorgzame — omgeving te creëren voor wie niet volgens de norm functioneert? En wat is de impact van artistieke neurodiversiteit op iemands creativiteit en poëtica? Dries Douibi en Charlotte De Somviele gingen erover in gesprek met theatermaker Gorges Ocloo.

Een oprechte ode aan de ironie – De Warme Winkel

Het keurslijf van de ironie

In Een oprechte ode aan de ironie voert de Warme Winkel zichzelf op als de ware behoeder van de gelaagde en meerduidige kunst, met ironie, valse zelfspot en vier realitysterren als belangrijkste wapens. Maar op dat zelfbeeld zit stevig wat ruis.

‘De impliciete boodschap aan kunstenaars is: trek uw plan!’

Hoe (contra)productief is ons productiesysteem?

Heel wat grote kunstinstellingen en kunstencentra zullen bij hun subsidieaanvraag in het najaar opnieuw de functie productie aankruisen. De praktijk wijst echter uit dat ze die belofte niet helemaal (kunnen) waarmaken en de individuele kunstenaar er onder het mom van ‘zelfredzaamheid’ vaak alleen voor staat. Waarom dragen de kleinste schouders de zwaarste lasten?

Hoe spreken over de dood vanuit het leven?

Een pleidooi voor zelfmoord – Jozefien Mombaerts/Kopergietery

‘Zolang je niet voor de dood kiest, kies je voor het leven,’ stelt Jozefien Mombaerts in Een pleidooi voor zelfmoord vast. Is het werkelijk zo zwart-wit? In een persoonlijke monoloog probeert de Gentse theatermaakster haar ongrijpbare verlangen naar de dood onder woorden te brengen en zo het taboe rond zelfmoord te doorbreken. Het is een bijzonder moedige maar ook moeilijke missie.

Podcast De Werkplek – Aflevering 5 Lisa Verbelen

Deze zomer gaan onze redacteurs op bezoek bij een kunstenaar. En jij luistert mee! Samen met podcaster Luc de Groen maakt Etcetera de podcastreeks De Werkplek. Uit nieuwsgierigheid naar de plek waar makers werken en op ideeën broeden, bezoeken we een atelier, een thuis, een ruimte die inspireert.

11 seconds – Charlotte Bouckaert / 0090 & Toneelhuis

Een-seconde-performance

Theater en fotografie lijken in alles elkaars tegendeel. Ze belichamen een spanning tussen leven en dood, stilstand en beweging, verleden en heden. In 11 seconds dicht Charlotte Bouckaert echter de kloof door een voorstelling te puren uit één snapshot.

‘Autonomie is nooit een doel op zich’

Het Decoratelier van Jozef Wouters als kunstencentrum van de toekomst

Ruimte geven is macht verdelen, zo klinkt het adagium van Jozef Wouters. Met Something when it doesn’t rain maakte zijn Decoratelier deze zomer de natte droom van de kunstensector waar: de creatie van een radicaal inclusieve publieke ruimte zonder vaste agenda die diverse artistieke gemeenschappen en buurtbewoners zich konden toe-eigenen. Een inspirerend model voor de toekomst?

Kankeren op de kritiek

Kots in je bakkie. Elke recensent krijgt om de zoveel tijd te maken met een kwade mail van een misnoegde theatermaker of toeschouwer. Critici Charlotte De Somviele en Ciska Hoet stellen echter vast dat daarbij steeds vaker ook de kunstkritiek zelf in vraag wordt gesteld. Dat is niet alleen betreurenswaardig, de kunstensector schiet er mee in z’n eigen voet. Kunstenaars en critici voeren immers dezelfde strijd.

Als maken en spelen één worden

Drie (bijna-)KASK-alumni over de kracht van acteurstheater

Op de negentigerscollectieven zoals tg STAN, de Roovers en de KOE na leek het spelerstheater in Vlaanderen een beetje dood. Geïnspireerd door het pleidooi van Sara De Roo dat je toneelspelen alleen maar leert door het samen zoveel mogelijk te doen, blaast een nieuwe generatie acteurs de traditie nieuw leven in. Als er geen speelkansen, geld voor ontwikkeling of ensembles meer zijn, dan creëren ze zelf wel de juiste omstandigheden. Dat zagen we vorige zomer tijdens Camping Sunset en Who’s Afraid of Virginia Woolf?, twee spannende initiatieven van enkele alumni en masterstudenten van het KASK. Enkelen onder hen vertellen over hun ervaringen als ‘spelende makers’.

Familie – Milo Rau (NTGent)

De onaanvaardbare banaliteit van de dood

Wat dreef het bejaarde koppel Demeester uit Calais om hun kinderen mee te nemen in een zelfgekozen dood? Milo Rau doet alsof hij in Familie naar antwoorden zoekt, maar hij maakt van een traumatisch overlijden iets ongezien betekenisloos. Als we in het theater niet dichter bij een menselijk en maatschappelijk begrip van dergelijke drama’s kunnen komen, waar dan wel nog?

Anatomie van pijn – Lies Pauwels / NtGent

Het zwarte gat van de pijn

Samen met vijf chronische pijnpatiënten en vier professionele acteurs onderneemt Lies Pauwels een moedige poging om lijden in woord en beeld te vatten. Na afloop blijf je echter met één vraag zitten: als niets reëler is dan pijn, waarom kunnen we er dan alleen in symbolen over spreken?

‘Noem ons maar de hernieuwde generatie’

Vier kunstenaars over mooi en zinvol oud worden in het theater

Het kunstenaarschap is een roeping, zegt men. Rust er daarom zo’n taboe op stoppen? Ouder worden is voor niemand een pretje, maar al zeker niet voor kunstenaars, die altijd relevant en innovatief moeten blijven. Hebben we behoefte aan andere loopbaanmodellen die ruimte laten voor vertraging aan het einde van een carrière? Hoe creëren we beweging in een gebetonneerd landschap waarin generaties financieel uit elkaar worden gespeeld? En wat is nog de plek van ervaring en repertoire? Een meerstemmig gesprek.

Tanz – Florentina Holzinger

Het geweld van de pointes

Na Balanchines Apollo neemt Florentina Holzinger met een feministische bril het romantische ballet op de schop. Haar sylphiden zijn niet langer esoterische nimfen maar berijden de hemel op een motor. Take that.

‘De debatten rond dekolonisering en de amateurkunsten zijn sterk verweven’

Directeur Jan Wallyn over de transitie van het open talentenhuis Zinnema

Zinnema maakte de voorbije vijf jaar een opmerkelijke evolutie door. Van Vlaams huis voor de amateurkunsten transformeerde het naar een levendige broedplaats voor jonge, meertalige kunstenaars die elders geen voet aan de grond krijgen. ‘Maar we zijn zeker geen pioniers’, nuanceert directeur Jan Wallyn. ‘Heel wat mensen timmeren al veel langer aan die weg dan wij. Alleen worden ze niet gehoord omdat ze niet wit zijn.’

Screws – Alexander Vantournhout

Een ode aan fysieke intelligentie

Screws doet beseffen dat het merendeel van het Vlaamse theater veeleer dood dan levend is. Gepokt en gemazeld in het circus injecteert Alexander Vantournhout de podiumkunsten met een ongeziene suspense en fysicaliteit.

Softcore – a Hardcore Encounter – Lisa Vereertbrugghen

In de ban van de beat

Softcore – a Hardcore Encounter houdt het midden tussen een poëtische dance lecture, een secure bewegingsstudie en een opzwepend tranceritueel, gewijd aan hardcore. Lisa Vereertbrugghen maakt de gabber in zichzelf (en in ons) wakker.

‘Kritiek op seksisme moeten we niet verwarren met puritanisme’

Zij zet in haar werk de clichés over vrouwelijke en mannelijke seksualiteit op hun kop. Hij laakt als criticus seksistische beeldvorming op de planken, maar vindt tegelijk dat een naakt lichaam nog steeds erg subversief kan zijn. Geen wonder dat Julie Cafmeyer en Marijn Lems elkaar vinden wanneer ze in gesprek gaan over #metoo, feminisme en een vermeend ‘nieuw’ moralisme in podiumland. Cafmeyer en Lems praten hier bovendien live over tijdens Tweespraak!, op 2 september tijdens het TheaterFestival.

Tekst als choreografie

De beweging van het denken en het schrijven

Wat hebben dans en tekst met elkaar gemeen? Weinig, zou je intuïtief zeggen. Taal benoemt wat het lichaam niet gezegd krijgt, terwijl het lichaam een ervaring of fysieke kennis kan oproepen die de taal nooit helemaal kan bevatten. Toch, of misschien net daarom, hebben tekst en dans in de loop van de geschiedenis altijd al om elkaar heen gecirkeld.

La Reprise – Histoire(s) du théâtre (I) – Milo Rau / IIPM

Between re-enactment and appropriation: the as-if strategy of Milo Rau

Acclaimed director Milo Rau knows like no other how to deal with collective traumas. In La Reprise, however, he overplays his hand as he tries to combine the violent murder of Ihsane Jarfi with a meta-theatrical reflection about reality on stage.

La Reprise – Histoire(s) du théâtre (I) – Milo Rau / IIPM

Tussen reprise en recuperatie: de alsof-strategie van Milo Rau

Succesregisseur Milo Rau weet als geen ander aan de slag te gaan met collectieve trauma’s. In La Reprise vergaloppeert hij zich echter aan de koppeling tussen de gewelddadige moord op Ihsane Jarfi en een metatheatrale beschouwing over realiteit op het podium.

‘Een schisma tussen de cc’s en het kunstenveld is contraproductief’

Liv Laveyne over de nieuwe rol van het Vlaamse cultuurcentrum

Culturele centra zijn er om de banden tussen de lokale bevolking en cultuur te versterken. Maar daarnaast nemen ze ook steeds vaker taken over van kunstencentra of werkplaatsen en treden ze op als initiator, coproducent of werkplek. In ‘De zin en onzin van lokaal cultuurbeleid’ (Etcetera 151) oppert Evelyne Coussens dat de cc’s hierdoor de kunstencentra beconcurreren. Liv Laveyne, programmator bij cc De Grote Post in Oostende, een van de jongste in Vlaanderen, is het daar niet mee eens. Reden genoeg voor een gesprek over de rol van het culturele centrum.

KID. – BOG., Het Zuidelijk Toneel & Het Paleis

De volwassenheid ontmaskerd

Met KID. maakt BOG. onder de vleugels van Het Paleis twee voorstellingen voor de prijs van een: eentje voor volwassenen over kinderen, en eentje voor kinderen over volwassenen. Het collectief, dat zich met deze vijfde avondvullende productie officieus volwassen mag noemen, vindt zich door de ogen van een kind opnieuw uit.

Too big to fail?

Rondetafel over het statuut van de Vlaamse Kunstinstellingen

De zeven Vlaamse Kunstinstellingen zijn volgens minister van Cultuur Sven Gatz de Vincent Kompany’s van het kunstenveld. Ze fungeren als artistiek en organisatorisch voorbeeld voor de hele sector en moeten alle vijf functies binnen het Kunstendecreet vervullen. In ruil kunnen ze rekenen op een apart beoordelingstraject, een mooie som uit de staatsruif en zijn ze zeker van hun voortbestaan. Vanuit de kunstensector, die gebukt gaat onder opeenvolgende besparingsrondes, klinkt echter steeds meer gemor over het statuut van deze instellingen. Hoog tijd voor een gesprek.

Solid God, Ula Sickle

Hop until you drop?

De (moeilijke) alliantie tussen urban en hedendaagse dans

Urban dance is uitgegroeid van een streetwise subcultuur tot een vorm die alomtegenwoordig is op de televisie, in de muziekindustrie én in de hedendaagse danswereld. Het ‘genre’ heeft het dus mooi voor elkaar. Of niet? Er blijkt in Vlaanderen immers nog veel werk aan de winkel om de urban cultuur de structurele steun en artistieke erkenning te bieden die ze potentieel verdient. Drie pioniers vertellen met welke tegenslagen en vooroordelen zij worstelen, ondanks de huidige hype. ‘De kansen die we krijgen, mogen niet fake zijn.’

Commentaren van de redactie bij Evelyne Coussens’ recensie over ‘Addio Amore’

In het decembernummer van Etcetera schreef Evelyne Coussens over haar kopzorgen als commissielid bij het beoordelen van sociaal-artistiek werk binnen het nieuwe schottenloze kunstendecreet. Die worsteling concretiseerde ze in een recensie van Tutti Fratelli’s Addio Amore. Haar tekst ontlokte uitvoerige commentaar bij twee leden van de redactie van Etcetera. Lees hieronder de discussie die zich ontspon.

Kunstenaarsbijdrage: Tibaldus

‘Het verhaal moet letterlijk zo begrepen worden als het beschreven is; ik ben trouwens nooit symbolisch.’ -Witold Gombrowicz

Meningsverschillen zijn de beste voedingsbodem voor toneel

een interview met Sara De Roo

Al jaren zocht Sara De Roo naar een oversteek die haar in contact kon brengen met de diversiteit van haar stad. Met schrijver Fikry El Azzouzi vond ze er een. Hoe kan je jezelf herdenken zonder je eigen principes overboord te gooien? In Alleen probeert het duo De Roo-El Azzouzi dat ‘samen’ te denken, met inbegrip van botsende (esthetische) kaders en wereldvisies. ‘Het is hoog tijd dat mensen die naar het theater gaan een weerspiegeling zien van de wereld waarin ze rondlopen, geen luchtbel van een samenleving die niet meer bestaat.’

Het nieuwe kunstendecreet doorgelicht

Als objectiviteit het wint van waarde

Met de eerste indienronde voor de projectsubsidies in september 2015 werd het nieuwe Kunstendecreet operationeel. Dat decreet, dat nog onder Joke Schauvliege werd goedgekeurd, is onmiskenbaar het resultaat van veel goede intenties. Een nieuw evaluatiesysteem moest de peer review-beoordeling kwalitatief verbeteren, de werkdruk voor de commissieleden en administratie (die instaan voor de artistieke en zakelijke beoordelingen) verlagen en meer afgestemd zijn op een kunsten-landschap in transitie. Maar houden die goede intenties ook stand in de praktijk? De voorbije maanden kwamen een aantal structurele pijnpunten en ongewenste neveneffecten van het nieuwe decreet aan het licht, die de commissieleden beduusd achterlieten. Een serieuze verzwaring van het evaluatieapparaat, als resultaat van een doorgeslagen objectivering van de adviesprocedure, en een gefragmenteerde, ongelijke en vaak ontransparante machtsverhouding tussen de betrokken spelers lijken de voornaamste boosdoeners. Kersvers commissielid Dries Douibi neemt het Kunstendecreet en het nieuwe beoordelingssysteem kritisch onder de loep en maakt een eerste evaluatie.

Als objectiviteit het wint van waarde…

Het nieuwe Kunstendecreet doorgelicht.

Mickey Mouse in Venetië

Als het glas breekt… Het museum als ervaringsstrategie

Onze leefwereld heeft steeds meer weg van een museum. Intieme zaken worden van ons gescheiden en vervolgens uitgestald als koopwaar: onze slaapkamer wordt eigendom van Airbnb, onze glimlach van Facebook, en ook de steden waarin we wonen volgen niet langer de norm van leefbaarheid, maar van citymarketing. Door zichzelf te ‘musealiseren’ kan het theater zowel een kritiek formuleren op die vervreemdende conditie als de ervaring van verlies ombuigen tot iets positief, menen Kristof van Baarle en Charlotte De Somviele. Drie keer bleven ze aan dezelfde theatrale museumbeelden haperen, drie keer werden ze erdoor in beweging gebracht.

Als het glas breekt…

Het museum als ervaringsstrategie

Onze leefwereld heeft steeds meer weg van een museum. Intieme zaken worden van ons gescheiden en vervolgens uitgestald als koopwaar: onze slaapkamer wordt eigendom van Airbnb, onze glimlach van Facebook, en ook de steden waarin we wonen volgen niet langer de norm van leefbaarheid, maar van citymarketing. Door zichzelf te ‘musealiseren’ kan het theater zowel een kritiek formuleren op die vervreemdende conditie als de ervaring van verlies ombuigen tot iets positief, menen Kristof van Baarle en Charlotte De Somviele. Drie keer bleven ze aan dezelfde theatrale museumbeelden haperen, drie keer werden ze erdoor in beweging gebracht.

Your absurd is our reality

Jonge Turkse choreografen tussen zelforganisatie en autoritair bewind

Op vraag van 0090, het internationaal kunstplatform dat de samenwerking tussen Turkse en Europese kunstenaars versterkt, gaf choreograaf Marc Vanrunxt een workshop in Istanbul. Zijn oeuvre, dat intussen meer dan dertig jaar overspant, vormde het uitgangspunt voor een ontmoeting met de lokale dansscene. Charlotte De Somviele reisde mee en zocht tegen de achtergrond van een stad in politieke transitie naar verbintenissen tussen Vanrunxt’ ‘kunst van het choreograferen’ en het verlangen van de jonge kunstenaars naar professionalisering.

Verschil als methode

Een portret van Platform-K, de eerste sociaalartistieke danswerkplaats in Vlaanderen

Wie naar hedendaagse dans gaat kijken, verwacht meestal lichamen met een weergaloze techniek en elastiekjes in hun ledematen in plaats van spieren. Niet verwonderlijk ook, want dansers met een fysieke of mentale beperking blijven een taboe op onze Vlaamse podia. Daarmee is de missie van Platform-K in één zin samengevat.

Tussen hier en daar

The Dialogue Series: IV Moya – Faustin Linyekula & KVS

The Dialogue Series: IV Moya is de laatste van een reeks dialogen die de Congolese choreograaf Faustin Linyekula vanaf 2006 voerde met historische en hedendaagse kunstenaars. De solo voor de Zuid-Afrikaanse danseres Moya Michael suggereert een nauw samenwerkingsproces, maar blijft als voorstelling wat aan de oppervlakte.

Ula Sickle - Kinshasa Electric

Ass talk and clubbing vibes

Nomadic identities in contemporary dance

It is becoming increasingly easy to cross borders, both geographically and culturally. In the big cities various cultures, traditions and fantasies are contaminating each other with the resulting clash continuously creating new hypes, trends and self-images. This hybrid and flexible approach to identity in urban culture has inspired choreographers such as Ula Sickle, Trajal Harrell, Cecilia Bengolea and François Chaignaud.

Ass talk en clubbing vibes

Nomadische identiteiten in de hedendaagse dans

Het wordt steeds makkelijker om grenzen over te steken, zowel geografisch als cultureel. In de grote steden besmetten verschillende culturen, tradities en fantasieën elkaar en zorgt deze clash voortdurend voor nieuwe hypes, trends en zelfbeelden. De hybride en flexibele omgang met identiteit in de urban culture is een inspiratiebron voor choreografen als Ula Sickle, Trajal Harrell, Cecilia Bengolea en François Chaignaud.

tauberbach: Alain Platel / Les ballets C de la B

MICHAEL CLARK COMPANY – ANIMAL, VEGETABLE, MINERAL

Klassiek ballet meets de rauwe energie van de Sex Pistols? De Schotse choreograaf Michael Clark trapt graag heilige huisjes in. Eerder werkte de man al samen met het kruim van de internationale kunstwereld, waaronder cineast Peter Greenaway, het invloedrijke Britse modelabel BodyMap en levende legendes als David Bowie en Brian Eno. In de triple bill animal/vegetable/mineral krijgt de muziek van Scritti Politti, Sex Pistols en Relaxed Muscle – het schaduwproject van PULP-frontman Jarvis Cocker – een dragende rol. Clarks voorstellingen kan je dan ook niet zomaar onder het label ‘dans’ categoriseren. Het is totaalkunst waarin muziek, licht, beweging, scenografie en kostuums gelijke spelers zijn. Of zoals iemand ooit schreef: Clarks oeuvre is de haute couture van de dans.

Hopen, ondanks alles

over het onmogelijke verlangen in het theater van Peter Verhelst

‘Als theater al zin heeft/ zo stelde auteur en regisseur Peter Verhelst in zijn theatermanifest Minuscule tongvormige droom over goddelijk theater, ‘dan als extase van de werkelijkheid.’ Charlotte De Somviele legt uit wat dit zoal inhoudt.