allereerst ben ik blij

ik ben blij dat er lofredes voor het repertoire gehouden worden

zoals Rudi Laermans dat doet met zijn ‘Kleine éloge van het repertoire’

ik ben zelf maker en speler

op het moment van schrijven ga ik over zes dagen met drie andere makers-spelers in première

met ons versie van Who’s afraid of Virginia Woolf? van Edward Albee

die we maken met z’n vieren

vanuit een liefde voor spelen en een liefde voor dit stuk

ik breek dus maar al te graag een lans voor repertoire

zij het wel: één te breken voor repertoire

als werkmateriaal

 

Rudi Laermans breekt zijn lans voor het repertoire omwille van een conservatief idee

een idee waar we intussen aan voorbijgegaan zijn geloof ik

en dat is goed

repertoire bestaat denk ik niet louter bij gratie van vaste spelersensembles

met een metiergedreven opvatting van acteren

alsof de ambacht van het uitvoeren

de enige verantwoordelijkheid van de toneelspeler is

er wordt gesproken over ‘de vindingrijkheid van de regisseur’

en ‘de dwangbuis waaruit de acteur moet ontsnappen’

alsof de uitvoerder de levenloze tong is

die spreekt wat hem door de regisseur geniaal wordt ingefluisterd

dat is in veel gevallen waarschijnlijk waar

maar ik wil mijn repertoirelans om een andere reden breken

 

net zoals we voorbij zijn

aan de idee van actief spelerschap versus passief toeschouwerschap

daar kom ik straks nog op terug

zijn we geloof ik intussen ook wel voorbij aan ‘de marionetacteur’

de speler beslist ook
de speler maakt ook

de speler kan niet ontkennen dat hij creëert

dat hij stem heeft en geeft

standpunt inneemt
er bestaat niet zoiets als ‘gewoon spelen’

natuurlijk wil ik de positie en het belang van de regisseur niet ontkennen

allesbehalve

maar krijg sommige zinnen uw mond maar eens uit

zinnen van vierhonderd jaar oud

‘repertoire leeft van de gaping tussen heden en verleden

een temporele knoop die niet ontward

maar in elke regie opnieuw gelegd moet worden’

staat er in de éloge

dat vind ik prachtig

maar die knoop wordt niet alleen door de regisseur gelegd

die knoop wordt ook door de tong van iedere acteur iedere avond opnieuw gelegd

want zijn confrontatie met een geschiedenis aan opvoeringen

invullingen vormgeving virtuositeit

is vooral ook een confrontatie met een geschiedenis

 

maar goed

 

waar het vandaag misschien vooral over gaat

over moet gaan

is dat ook bij ons één ding zeker bleek

wij hebben serieus wat moeten omploegen in de tekst van Albee

en vertel dat alstublieft niet verder aan het auteursbureau

of ze gaan hem eigenhandig omkeren in zijn graf

 

wij kiezen ervoor dit verhaal opnieuw te belichamen

te herlezen hervertolken herinterpreteren inderdaad

hen die het kennen eraan te herinneren

en hen die het niet kennen het te vertellen

en ons als spelers te wentelen in die zalige opportuniteit

om een rol die al zo vaak door zoveel mensen is gespeeld

nu van ons te maken

want al zijn er al meer Martha’s, George’s, Nick’s en Honey’s geweest

dan slechte klimaatministers

die vier werden al belichaamd door zovelen

maar zoals het gezegde gaat

nog niet nu en nog niet door u

 

maar

 

dat is naast een spelersopportunisme

slechts één kant van de medaille

 

ik geloof dat zoveel repertoirewerken

waaronder Albee’s drankorgie

een kern bezitten die van een schoonheid is

dat ze iedere temporele kloof overbrugt

wat die kern is is relatief en misschien zelfs veranderlijk

wij hopen uit Virginia Woolf een ode aan de verbeelding te tillen

bijvoorbeeld

alleen blijkt wanneer we repertoirewerken lezen door de bril van vandaag

of vandaag zonder bril wat je het liefste hebt

dat die kern vaak overwoekerd is

door de tijd

door ideeën van vroeger

door de afdruk die we achterlaten in het laken

nadat we zijn wakker geschud en opgestaan

 

met wat er tegenwoordig aan xenofobe, racistische, mysogene, discriminerende tekst

uit repertoirestukken wordt geschrapt

kunnen we gemakkelijk een voorstelling maken van zo’n duur

dat Fabre er een buiging voor zou maken

(als zijn bodyguard dat toestaat natuurlijk)

 

dus wat moeten we doen?

kunnen we even goed het hele rotte repertoire eruit gooien toch?

ze vermalen tot zelfbouwkasten en opnieuw beginnen

 

repertoire is geschiedenis

en net zoals we onze geschiedenis niet kunnen weggooien

er altijd met één voet in zullen blijven staan

zo kunnen we niet doen alsof het repertoire niet bestaat

alsof die kern niet bestaat

alleen maar nieuwe dingen maken

en steeds opnieuw het warm water de markt opgooien

 

(ik wil niet cynisch doen hier

ik heb maar 1.500 woorden om het repertoire te verdedigen)

 

wat me bij het repeteren van Virginia Woolf het meeste schokte

was niet het woordgebruik van Albee

of de preutsheid van een huwelijk in de jaren vijftig

daar kunnen we wel mee dealen

nee

wat mij schokte was wat het auteursbureau ons liet ondertekenen

het auteursbureau en de erfgenamen van de schrijver

die in 2019 verbieden om ook maar één woord te schrappen of aan te passen

in een tekst die meer dan vijftig jaar oud is

 

als repertoire op een manier haar eigen graf graaft

is het op deze

als een stuk niet opgevoerd mag worden door een zwarte speler

omwille van het historische naturalisme

waar nu geloof ik weinig nood aan is

dan is die krachtige kern

gedoemd een stille dood te sterven

en is dat wat we willen?

 

daarom

een oproep

 

makers

spelers

alstublieft

koloniseer het repertoire

 

het is een gevaarlijk woordgebruik

maar overweeg het samen met mij

koloniseer het repertoire

wees de veroveraar

wees niet bang

neem een stuk

waag u in het onbekende

en zie er alle kracht van in

graaf langs iedere problematische letter

ontgin de rijkdommen

laat u niet koloniseren

en laat het niet gewoon zoals het is

neem nooit iets ‘for granted’

‘for granted’ is de vijand van de kunstenaar

vind die kern

als maker als speler

en maak er met alles van wat je bent

een belezen mens

een geïnformeerde mens

een communicerende mens

een mens met ogen

met ogen die de wereld vandaag zien

maak het helemaal van u

 

appropriëer het repertoire als mens van vandaag

die hopelijk beter weet

misschien

die blijft zoeken

zich aanpast

het materiaal aanpast

een manier zoekt om dingen uit te spreken

of niet uit te spreken

 

en doe het onbeschaamd beschaamd

 

Jacques Rancière schreef al dat de toeschouwer zich moet emanciperen

en dat de kunstenaar zodra zijn werk bestaat

afstand kan nemen

zelf toeschouwer worden

en naar dat derde object kijken dat tussen hem en de kijker in staat

kritisch naar zijn werk kijken

samen kritisch kijken

 

‘haar werk’

‘zijn werk’

‘hun werk’

‘mijn werk’

wordt op deze manier ‘ons werk’

of ‘het werk’

dingen loslaten om erover te kunnen spreken

dat is wat we met repertoire ook zouden kunnen doen

daar ligt de virtuositeit

 

ik hoop dat we op deze manier

door het repertoire niet te laten sterven

maar het als werkmateriaal te kunnen zien

te kunnen gebruiken

we samen verder kunnen schrijven aan een geschiedenis

daarom breek ik die lans meteen ook voor De Nieuwe Toneelbibliotheek

omdat zij van hedendaags materiaal repertoire maken

publiceren betekent deelbaar maken

en delen betekent op een manier

loslaten

ik kan niet wachten tot er eens een voorstelling van De Koe wordt gespeeld

niet door De Koe

en ik kan niet wachten tot het 2060 is

dan is Beckett 70 jaar dood

en mogen we eindelijk eindelijk

zijn teksten gaan bewerken

 

wat wordt dat een feest in het theaterlandschap

 

en ik kan niet wachten

op alle Martha’s, George’s, Nick’s en Honey’s

die ik nog mag zien

 

ik zou nog veel meer willen zeggen

maar voor ik mijn tien minuten afsluit

zou ik toch graag nog even iets vertellen

over lady gaga

kan dat

 

(neemt ‘De Wederopbouw van het Westen’ van Compagnie De Koe, uitgave van De Nieuwe Toneelbibliotheek, uit zijn broekzak en leest voor)

 

ik heb een tijd geleden

een artikel over lady gaga gelezen

en daarin stond ook een songtekst van haar afgedrukt

vrij vertaald en geparafraseerd

gaat die songtekst ongeveer zo

hé liefje, je moet me nu niet bellen

            ik zit hier in een bar

            en ik heb het naar m’n zin

            en ik vind je lief

            maar je moet me nu niet bellen

            want ik heb het naar m’n zin

wat me nu al dagen bezig houdt

is niet hoe je op zo’n tekst komt

wat mij bezig houdt is

dat je het opschrijft en het laat staan

als tekst als songtekst

dat je naar een dergelijke tekst kunt kijken

dat je het kunt lezen en herlezen

en dan op een gegeven moment kunt denken

ja het staat er wel zo’n beetje

ja dit is het

dit is goed

niets meer aan veranderen

dat vind ik echt knap

ik heb gedachtes als die van lady gaga

ik heb ze zelfs vooral

maar ik herken ze niet als

hoe zeg je dat

tijdsbeeldiconen

het probleem ligt dus duidelijk bij mij

het is niet genoeg zou ik denken

d’r moet nog van alles bij

het is eigenlijk helemaal niks

je moet me nu niet bellen

ja

en dan

ik zou denken

dat ik er nog van alles over zou moeten uitleggen

zoals ik ook nu denk

dat ik uit moet leggen waarom ik dit zeg

waarom ik precies dit heb gekozen

en niet iets uit een ander stuk

uitleggen

totdat je eindelijk eindelijk

is dat dan wat je wilt

alles om zeep hebt geholpen

…

voilà

wat mij betreft kan ik hier eindigen

 

Lees hier de statements van KASK Drama-student Khalid Koujili El Yakoubi, Elise Bauwens & Eliza Stuyck van Conservatorium Antwerpen en Axelle Verkempynck van RITCS Drama.