Op locatie S 62° 58´, W 60° 39´, Deceptioneiland, zit een schip onwrikbaar klem tussen het ijs. Een jongetje in onderbroek laat zijn benen over de rand bungelen. Plots grist een hand vanuit het water het ventje de dieperik in. Even later komt een duiker boven: de vader van het kind, met de dode jongen in zijn armen. De boot is het radiosignaal verloren, maar dan lijkt de marifoon toch iets te ontvangen. De vader drukt de hoorn tegen zijn oor. Babygehuil vult de zaal.

Het zou een ijzersterk begin kunnen zijn van een tragedie over rouw, maar dat is S 62° 58´, W 60° 39´ niet. We blijken voyeurs bij een repetitie, en Romeu Runa, die de vader speelt, richt zich na enkele snikken tot de regisseur, Franck Chartier, die enkel als stem aanwezig is. Dat hij het goddomme beu is om te graven in zijn persoonlijke mislukkingen. Om keer op keer met zijn gezicht in de relationele stront geduwd te worden, de zijne én die van Chartier. Chartier geeft later toe dat Runa’s rol geïnspireerd is door zijn vader.

Dan spreekt Runa weer in de hoorn. ‘Sorry, zoon,’ huilt hij, ‘dat ik je jeugd gemist heb, mijn artistieke carrière op alles liet voorgaan.’ Hij vraagt zich af waarom hij dat deed. Uit een narcistisch verlangen? Het doet denken aan een prachtig essay dat theatermaker Willem de Wolf schreef voor De Witte Raaf, waarin hij vertelt hoezeer het soms steekt dat hij zijn kinderwens opzijschoof en zich op zijn vak stortte. Zeker nu hij op 63-jarige leeftijd merkt dat lang niet iedereen zit te wachten op zijn ‘twee volle plastic zakken met doorwrochte, witte, cismannelijke postmodernistische theater-, kunst- en literatuurgeschiedenis’.

“Peeping Tom wringt feit en fictie door elkaar en perst ze samen, om het geheel dan in stukken uiteen te laten vallen.”

Hetzelfde merkt Chartier, regisseur en medeoprichter van Peeping Tom, op met dit werk. Moet zijn blik, die van een witte man van 56, nog centraal staan? De keuze om het stuk te noemen naar de coördinaten van het Antarctische Deception is passend. De regisseur blikt terug en vraagt zich af of hij niet de verkeerde weg ingeslagen is. Hadden critici gelijk toen ze zeiden dat hij vrouwelijke personages altijd in het slachtofferhoekje duwt? En hoe rijmt hij – ‘Castellucci van Molenbeek’ sneren zijn performers – de spectaculaire decors met zijn ecologische ambities?

Die introspectie en zelfkritiek zijn vooral interessant voor het vaste theatervolk. Toch moet deze performance ook voor wie nooit eerder in de schouwburg zat op zijn minst entertainend zijn, vooral omdat Chartier de kritische vragen door ‘opstandige performers’ laat stellen. S 62° 58´, W 60° 39´ is geen apologie, noch een bitse verdediging van het eigen oeuvre: het is puur theater. De ‘deception’ verwijst ook naar de vele lagen van het stuk die je op het verkeerde been zetten. Het is opgebouwd als een matroesjka: van een dramatische scène vallen we in een repetitie, die ook in scène gezet blijkt, en weer besproken wordt in een derde laag. Peeping Tom wringt feit en fictie door elkaar en perst ze samen, om het geheel dan in stukken uiteen te laten vallen. Nu ja, bijna. De geprojecteerde vertalingen van de Engelstalige performance, die soms vooruitlopen op de gesproken tekst, verraden dat alle verrassingen gepland zijn.

Toch blijft S 62° 58´, W 60° 39´ spannend, door het meeslepende, filmische geluid maar vooral ook door het geweldige acteerwerk. De acteurs nemen niet alleen hun regisseur stevig op de hak, maar zichzelf ook. Zo vechten ze voor zo veel mogelijk aandacht en hechten ze zich vol overgave aan plastic props. Peeping Tom staat bekend om zijn theatre dansant, maar deze keer is het veel meer theatre dan dansant. Zeker Romeu Runa en Marie Gyselbrecht blinken uit in hun furieus, lijfelijk spel. Chey Jurado en Sam Louwyck brengen dan weer perfect getimede komische intermezzo’s.

Chartier ondergaat de woede en het gedram van zijn performers meestal gelaten, maar laat ook zijn eigen klootzakkerij aan bod komen. Op het moment dat Lauren Langlois aangeeft niet verder ‘dood’ te willen spelen, hoort hij haar uit over haar liefdesleven, tot ze in tranen uitbarst en toegeeft dat ze eenzaam is. ‘Goed zo, nu kun je sterven’, antwoordt zijn stem door de boxen, ‘… en opnieuw geboren worden.’

Is dat ook wat Chartier zelf wil, herboren worden? Als Runa zijn vader moet spelen, en Gyselbrecht zijn moeder, is hij het jongetje dat verdrinkt. Kort na die sterfscène wekt Chartier een trauma tot leven dat zijn carrière tekende: hoe zijn vader zijn moeder sloeg. ‘Misschien is dat de drijvende kracht achter mijn leven en werk’, zei hij daarover aan Bruzz. Hier uit dat geweld zich in een verkrachtingsscène. Maar wanneer Runa het kwaad afbolt tijdens de ‘repetitie’ daarvan, vraagt de regisseur Gyselbrecht om de scène te herhalen in haar eentje. Plots is ze slachtoffer en dader, zien we hoe ze zichzelf tot bloedens toe mishandelt. ‘Het is maar spel’, zegt ze daarna tegen de ‘kleine Chartier’.

Zo krijgt het trauma van de regisseur een andere betekenis, die misschien een opstap vormt naar verlossing. Maar hoe moet het verder met zijn positie? Het repeteren gaat door, tot de acteurs spelen dat ze ontsnappen in een kleine reddingsboot, waarbij ze het kind achterlaten tussen het ijs. Wat betekent dat voor de maker? En wat is theater nog zonder regisseur?

Daarop komt geen antwoord, wel worden alle vragen nog eens samengebracht in een adembenemend einde waarin een briljante Runa als een bezetene over het podium raast. Het toont dat ze elkaar versterken, die tassen vol postmodernistische theatergeschiedenis – met haar inmiddels klassieke trucs – en de kritische blik van de jongere generatie. Het lijkt dus, gelukkig, wel snor te zitten met de toekomst van Peeping Tom.