Licht aan, licht uit. Iets zien. Niets zien. Voordat de lichten doven voor de openingsscène van R É V E R B É R E R, introduceert een stem met enkele vragen het centrale thema: hoe beïnvloedt licht de manier waarop we kijken en wat we zien? Op het eerste gezicht eenvoudige vragen. We krijgen het advies om onze ogen het werk te laten doen. Ik neem de suggestie ter harte. Tegen mijn gewoonte in berg ik mijn notitieboekje op en neem tijdens de voorstelling geen aantekeningen. Welke details vallen op, wat resoneert en wat valt weg? Dan komt het pikkedonker.
De afwezigheid van licht is een simpel en goedgekozen begin. De voorstelling wil een antidotum zijn voor de stortvloed aan beelden die we dagelijks over ons heen gespoeld krijgen. Als er niks te zien is, meen je plotseling van alles op te merken en klinkt elk geluid versterkt. Ik begin me af te vragen wat er op het podium lag. Ik geloof enkele doffe lichtjes te ontdekken die de zijkant van het speelvlak markeren als een vliegtuiglandingsbaan, maar de overgang naar de duisternis is zo bruusk dat ik mijn ogen niet helemaal vertrouw.
Ondertussen wordt die verbroken door een spot die vanaf hoog boven op ons gericht is. Daarna volgt een tweede, een derde, totdat er een hele rij hangt. De lichten reageren op gesproken zinnen en beginnen zo vrij komisch heen en weer te dansen, terwijl het onzichtbare podium zich zogezegd steeds verder terugtrekt in het felle tegenlicht. Het licht dat op ons gericht is, treedt zelf op de voorgrond. Vervolgens ‘draait de voorstelling zich om’ en wordt het licht gericht op de dansers, en vertrekt op een even humorvolle ruimtelijke expeditie. Met onze ogen als zelfbewuste medepassagiers.
Op scène staat weinig: een overheadprojector staat dicht op de eerste rij toeschouwers. Achteraan, vanaf het plafond tot de grond en even breed als het lang is, hangt een soort witgeschilderd doek waarvan de grove kwaststrepen nog zichtbaar zijn. Omdat de projector op de grond staat, schijnt de lamp over de grond op het doek waardoor een soort trapeziumvormige kijkdooservaring ontstaat. In deze minimale parameters spelen vier dansers met het licht dat hen beschijnt.
Als licht gelijkstaat aan een vorm van aandacht of belangstelling, is het dan iets om je toe te eigenen? Of iets dat je overkomt?
Ze staan en bewegen in elkaars schaduwen, elkaars licht. Ze betasten het, weren het af met hun handen en proberen het te vermijden, maar zoeken het naarmate de voorstelling vordert juist steeds bewuster op. Als licht gelijkstaat aan een vorm van aandacht of belangstelling, is het dan iets om je toe te eigenen? Of iets dat je overkomt? In hun dansende reacties zit veel humor, geornamenteerd met grimassen en verbaasde gelaatsuitdrukkingen. Alsof ze zelf niet begrijpen waar ze in beland zijn, maar het wel vermakelijk en enerverend vinden.
Vanaf het prille begin maken ze gebruik van de schaduwspellen die ontstaan op de achtergrond. Eerst bijvoorbeeld door hun poses voor en achter elkaar. Later in spel met de overheadprojector, zoals vingers die het doek wegtrekken, vuisten die dansers de grond in boren of een hengel die een danser ‘optilt’.
Stemmen en elektronische geluid dynamiseren de podiumscènes. De korte stukken worden vaak net niet synchroon afgespeeld waardoor een echowerking ontstaat of gaan over in techno muziek. Ik zie één ding, ik zie twee dingen. Dode hoek. De dode hoek. Zinnen die als een tape loop worden herhaald leveren commentaar op wat er te zien is, zonder flauw te worden. Daardoor heb ik het gevoel dat mijn blik weliswaar nogal nadrukkelijk wordt gestuurd, doordat sommige woorden verband houden met enkele bewegingen op het podium, maar de ruimte voor gedachten steeds verder wordt uitgebouwd.
De schaduwen verdwijnen uiteindelijk in rood licht. Een stem vertelt dat hij steeds beter ziet. En wij? R É V E R B É R E R lijkt soms een uitspraak te willen doen, hoewel ik me afvraag of dat nodig is. Bijvoorbeeld over de dominante neiging van licht, wanneer de overheadprojector gedraaid wordt en ook de buiten beeld gebleven performers tracht te vangen. En de relatief simpele condities van de voorstelling zouden die trend kunnen versterken, maar uiteindelijk blijven de vraagluiken in de meeste gevallen open. Wat blijft je bij en wat niet? Waar richten we onze blikken op? De dansers in de spotlights of de bewegingen in het halfduister, buiten de belichte kaders op het podium?
De titel verklapt het een en ander. Dat wat ons opvalt en bijblijft is datgene wat licht terugkaatst of geluid weergalmt. In de volledige afwezigheid daarvan bestaat alleen het niets. Maar in de randgebieden van mijn blikveld heeft zich waarschijnlijk van alles voltrokken dat aan mijn aandacht en dus mijn geheugen is ontsnapt. Niet alleen in R É V E R B É R E R, maar ook buiten het licht en de duisternis van het theater. De voorstelling weet in grappige combinaties tussen poses, lichtspel en geluid boeiend de aandacht te richten op zowel dat wat de aandacht trekt als aan onze aandacht ontsnappen wil, al was het retrospectief.
