Wie kent Bobby Baxter nog? Van de talloze Jong Werk-voorstellingen die de afgelopen jaren op Theater Aan Zee te zien waren zijn er maar een paar in het geheugen gebeiteld, en onze kennismaking met Thomas Dudkiewicz’ alterego Bobby Baxter is er een van. Zijn piepjonge, lijkbleke verschijning vertelde ons griezelverhalen met een diepe grafstem, maar na zijn Oostendse passage in 2010 verdwenen Baxter en zijn geestelijke vader vrijwel volledig uit onze contreien. In Nederland groeide Dudkiewicz’ collectief URLAND (ook: Jimi Zoet, Marijn Alexander de Jong) uit tot een vaste performancewaarde, en het is heerlijk om Dudkiewicz nu terug te zien op het festival Oerol op Terschelling, als een voldragen theatermaker die van zijn unieke verhaalkracht zijn waarmerk heeft gemaakt. In The Last Chapters spelen zijn griezelverhalen zich niet meer af in een denkbeeldige wereld buiten ons, maar in ons eigen onderbewustzijn. Enger wordt het niet, inderdaad.

We koppelen verbeelding nogal graag aan visuele impulsen, maar dat is een schromelijke onderschatting van onze oren, zo bewijst The Last Chapters. Dudkiewicz zal erin slagen om in zijn eentje, optornend tegen het overweldigende duinlandschap op Terschelling, een epische eindstrijd te verbeelden, enkel gebruikmakend van auditieve middelen: zijn stem(men), geluidseffecten, hightech microfoons. Of preciezer: een immersief geluidssysteem met binaurale audio, zo wordt ons verteld, waarbij links en rechts apart van elkaar worden aangestuurd. Het bewijs van wat zo’n systeem vermag, begint al op het moment dat we naar de locatie wandelen. Denk: een zwoele zomeravond, het publiek kuierend onder de avondzon langs een idyllisch bospaadje, kwinkelerende vogeltjes alom. Zowat op de helft van ons pad krijgen we een koptelefoon aangereikt en van de ene seconde op de andere belanden we in de duistere, onweerachtige krochten van een zwarte onderwereld, waar de regen stroomt, kraaien onheilspellend krassen en jammerende stemmen zachtjes huilen. Voelen we plots een kille windvlaag, of verbeelden we ons dat maar?

“Juist het onthullen van hoe weinig er is − niets in de handen, niets in de mouwen − zal de verbazing vergroten over wat we allemaal zullen voelen, meemaken, beleven.”

Dudkiewicz haalt ons snel terug uit de fictie. Eens we gezeten zijn op de tribune tegenover de diepe duinpan waarin hij zijn one man show zal spelen, haalt hij met een vingerknip de soundtrack weg. In de beste traditie van het onttoverde theater stelt hij ons voor aan zijn sound engineer (Tomas Loos) en demonstreert hij het gebruik van zijn micro’s, die hem in staat stellen om deze audiofictie te creëren. Dat is slim: juist het onthullen van hoe weinig er is − niets in de handen, niets in de mouwen − zal de verbazing vergroten over wat we allemaal zullen voelen, meemaken, beleven. Dan is het tijd om er écht in te duiken. Knip!

We komen terecht in het onderbewustzijn van de comateuze regisseur ‘Thomas’, die een strijd moet leveren met zichzelf om vanuit de duisternis terug te komen naar het licht − Dante is niet veraf. In die onderwereld moet ‘Thomas’ een draak bevechten, ontmoet hij een kattengemeenschap en een schietgrage soldaat − allemaal flarden uit zijn bewuste leven, maar ook allemaal personages die Dudkiewicz zelf incarneert, met een onwaarschijnlijk precieze timing bij de razendsnelle personagewissels. Op hetzelfde moment speelt zich aan de andere zijde van het bewustzijn bovendien vanalles af rond het ziekenhuisbed van Thomas, en ook deze personages (onder andere zijn vrouw Susan) geeft Dudkiewicz zelf vorm. 

“Dudkiewicz leert ons dat niet alleen ‘fictie’ bestaat uit verhalen, maar dat ook ons échte leven een constructie is van (levensreddende, noodzakelijke) verhaalstructuren.”

Naast een indrukwekkende (stem)performer is Dudkiewicz ook nog eens een begenadigd schrijver, want de tekst is een meticuleus verweven netwerk van allegorische ladingen die het personage stap voor stap door zijn existentiële crisis loodsen. De hele queeste heeft veel weg van een psychoanalytisch proces, waarbij de rommelige, ongerichte impulsen uit ‘Thomas’’ onderbewustzijn door een nogal dwingende narrator in verhaallijnen worden gedwongen. Verhalen maken het leven leefbaar, bevattelijk, zinvol − ze creëren betekenis. Daartegenover staat het inzicht dat het leven as such een ongerichte stroom is aan gebeurtenissen en acties zonder rechtvaardigheid, logica of structuur. Bestaat de opdracht uit The Last Chapters er niet juist in om dat te aanvaarden en te omarmen? ‘Wat moet ik leren?’ vraagt ‘Thomas’ zich tijdens zijn onderbewuste tocht af. Dudkiewicz leert ons in ieder geval dat niet alleen ‘fictie’ bestaat uit verhalen, maar dat ook ons échte leven een constructie is van (levensreddende, noodzakelijke) verhaalstructuren. We verzinnen ons leven bijeen, zeg maar.

© Geert Snoeijer

© Geert Snoeijer

© Geert Snoeijer

© Geert Snoeijer

Eigenlijk is het de rode draad door heel Dudkiewicz’ oeuvre: de zoektocht naar het ultieme verhaal, dat verhaal waaruit blijkt dat verhalen slechts verhalen zijn − wat hen overigens allerminst overbodig of zinloos maakt. In The Last Chapters benadrukt hij die status van de ‘leugenachtigheid’ van verhalen nog eens extra door zelfs onze visuele houvast af te nemen: kijk, er is niets dan geluid, en toch zien we alles voor onze ogen ontstaan. Het is er niet, en toch is het er. Ik geloof sterk dat zijn démarche geen wrede onttroning is van de kracht van de fictie, maar eerder het omgekeerde: een ode aan wat het verhaal allemaal kan, en voor ons doet. The Last Chapters zullen in die zin ongetwijfeld niet écht de laatste hoofdstukken van Dudkiewicz’ artistieke queeste zijn, want the story must go on − of we dat nu willen of niet.