Het Brusselse theatergezelschap TINT, dat al een hele reeks voorstellingen heeft gemaakt met jongeren in Brussel, ging voor de voorstelling Q&A gaan horen in verschillende scholen hoe de jeugd tegenover seks staat en welke vragen ze daarbij hebben. Seksuele voorlichting op school focust meestal op SOA-preventie, anticonceptie en anatomie. De workshops die theatermaker Eline George en seksuoloog Jacoba Cuppens op Brusselse scholen gaven, gingen juist meer in op de twijfels en gevoelens die seksuele ervaringen met zich meebrengen. De input uit deze workshops, samen met eigen inbreng van de spelers, vormen de basis van de voorstelling. Deze informatie wordt ook expliciet meegegeven aan het publiek als mini-inleiding voordat we naar de theaterstudio worden gebracht.

Sletvrees

Het beginbeeld van Q&A is zacht. We worden sereen naar een van de vier kanten begeleid rond het vierkante speelvlak, dat is afgezet met witte tape. Er wordt bijna engelachtig geneuried. De 7 spelers liggen comfortabel op een ovaal met witte fluffy tapijtjes. Als iedereen binnen is, wordt er gewisseld naar een paarse belichting en volgt er een meditatieve monoloog door Renée (Meuris, de spelers spelen ‘zichzelf’). Met een rustige stem legt die de spelregels van de voorstelling uit. Er zullen vragen gesteld worden, antwoorden mag, maar moet niet. Je kan altijd achter de witte lijn gaan staan. Je kan altijd je ogen en oren dichthouden als je dat wilt. Eens dit is afgesproken, gaat Q&A echt van start. De ovaal wordt uit elkaar geduwd in een aantal bankjes op wielen. De spelers verspreiden de toeschouwers over de verschillende zitplekken, die op bepaalde ogenblikken in de voorstelling verplaatst zullen worden doorheen de ruimte.

“Hoe consent werkt is nog nooit zo sexy, mooi en vooral helder verbeeld. Niet als een formele toestemming, maar een ritme dat gevolgd wordt.”

De zeven spelers en muzikant (Jente Vanderrusten) stellen in het begin vooral veel vragen. Uiteindelijk valt dan de vraag wie nog maagd is. Als Daan (Haeverans) dan zijn hand opsteekt, komt er een discussie op gang, die de hele voorstelling zal duren. Over maagdelijkheid, het concept van een “slet” zijn (en de conclusie dat we aan ‘sletvrees’ lijden), over liefde en seks. De spelers verkennen de verschillende vragen, lassen soms een muzikaal intermezzo in en beelden intieme of seksuele (inter)acties uit. Tussen scènes door worden de zitbanken op wieltjes verschoven (met het publiek er nog op) om het speelvlak dynamisch in te zetten. Een bijzonder mooie, beeldende scène is een intiem moment tussen Waso (Vanden Broeck) en Renée. Achter een wit doek en van achteren belicht, vormen Waso en Renée een duet van ja’s. De cadans gaat van snel en enthousiast naar weer wat voorzichtig, met af en toe een rustpunt bij een zenuwachtige nee, tot er toch weer een vastberaden ja komt. Renée en Waso helpen elkaar uitkleden, aarzelen af en toe. Hoe consent werkt is nog nooit zo sexy, mooi en vooral helder verbeeld. Niet als een formele toestemming, maar een ritme dat gevolgd wordt.

Q&A lijkt het evenwicht op te zoeken tussen de serieuze thema’s en een niet al te zware enscenering ervan. De mythe van het maagdenvlies wordt gedebunkt, het concept van een ‘slet’ wordt gedeconstrueerd, verlangen naar liefde en/of seks wordt uitgesproken. Er is een vloeiend geven en nemen en een duidelijk speeltempo dat aangehouden wordt. Door dat tempo missen sommige scènes echter een diepere uitwerking. Nadat Daan toegeeft niet te weten hoe je ‘het’ op de juiste manier zegt, begeleiden de ploeg spelers een intiem moment tussen Daan en Waso, wat weer resulteert in een mooi en zacht beeldend moment. Dit wordt echter abrupt onderbroken door een pesterig liedje (‘Daantje is een maagdje’) dat iedereen zingt. Er komt hier een kwade reactie op van Daan en de rest van de groep kijkt even schuldbewust. Niet veel later lijkt dit moment echter vergeten als tijdens een uitleg over pornografie door Daan de rest van de groep hem seksueel en intiem blijft aanraken. De acties en reacties, die in het moment heel krachtig zijn, hebben precies geen verdere impact op hoe de spelers met elkaar omgaan.

Seks bespreekbaar maken (en houden)

De voorstelling lijkt die emotionele zwaarte ook niet te willen opzoeken. Zo’n pestscène kan nogal effect hebben op een toeschouwer, een effect dat weggeduwd wordt als dat niet verder wordt uitgewerkt in volgende scènes. Maar daar emotioneel niet te lang op ingaan is waarschijnlijk wel de juiste keuze als je het thema van seks toegankelijk en bespreekbaar wilt houden. Dat wordt ook grotendeels gesteund door het immense spelplezier van de hele ploeg. Er zijn tal van speelse momenten tussen de spelers en de muzikant, waaruit ook vertrouwen en comfort spreekt. Misschien dat woede na een moeilijke scène daarom ook niet blijft hangen: het lijkt een vriendengroep te zijn die bij elkaar wel eens over de schreef durft te gaan, maar niet kwaad blijft op elkaar. Naar het einde toe speelt Montana (Tachelet) een ludieke, half-pedagogische masturbatiescène waar de rest over the top op reageert. Ze blijft doorgaan en eindigt haar performance grappend met ‘Dit is theater, ik ga toch niet masturberen voor een volle zaal?’ Je voelt in Q&A dan ook niet dat het een pedagogische voorstelling is. Er worden gewoon vragen gesteld en vooral met elkaar comfortabel in interactie gegaan.

Delphine Lebon

Delphine Lebon

Delphine Lebon

Nero Nolson

Nero Nolson

Delphine Lebon

Delphine Lebon

Het zorgt ervoor dat de paar momenten dat het publiek wordt aangesproken, je enthousiast zou willen meedoen. De voorstelling, zelfs wanneer er verbaal een uitnodiging is, laat die interactie echter niet even vlot toe. De beginmonoloog kondigt een openheid aan. Je mag zogezegd altijd achter de witte lijn gaan staan. De vraag is wel of je dit zo vrij zou kunnen doen als je zou willen. Dergelijke vrije scenario’s zijn sowieso moeilijk om echt waar te maken, omdat je scenografie dan in principe op elk moment dit zou moeten toelaten. Maar als je door het publiek zou moeten stappen – of nog erger, door het speelvlak – om die veilige plaats achter de witte lijn op te zoeken, moet je noodgedwongen een ‘risicovolle’ weg daarnaartoe afleggen.

“Q&A is geen vraag-en-antwoord workshop in een theaterzaal, maar een intieme voorstelling over het (mogelijke) begin van een seksueel leven.”

Wanneer naar het einde toe de spelers vragen om je hand op te steken als je soms naar porno kijkt, verlangen ze misschien een eerlijkheid en een vertrouwen die eigenlijk nog niet is opgebouwd. Bij schoolvoorstellingen, waar er wel eens jongeren zitten die het niet zo nauw nemen met een vierde muur, ga je waarschijnlijk dit probleem niet meteen tegenkomen. In zo’n context wordt het ook begrijpelijker waarom volledige publieksinteractie geen logische keuze is. Q&A is geen vraag-en-antwoord workshop in een theaterzaal, maar een intieme voorstelling over het (mogelijke) begin van een seksueel leven.

Wat voelbaar is in de interviews die over Q&A zijn gegeven, maar ook de inhoud van de voorstelling, is een bepaalde noodzaak om het op deze manier hierover te hebben. In een interview voor Bruzz vermelden George en Cuppens dat ze veel meer aanvragen kregen van scholen dan wat ze in de mate van het mogelijke hadden kunnen doen. Q&A beantwoordt daarin wel mooi aan die nood, aangezien de spelersploeg op een sterke, eerlijke manier een hele reeks aan vragen aangaat. De voorstelling belicht heel wat facetten van seksuele ervaring en verkenning. Het gaat soms niet heel diep, maar het wordt daardoor ook niet te zwaar. Daarmee slaagt het er wel in om een aantal belangrijke vragen over seks op een luchtige en enthousiaste manier te verbeelden – en je de zaal uit te sturen met een aanstekelijk melodietje over seks.