Prince K. Appiah (Antwerpen, 1996) is een Ghanees-Belgische acteur, muziekartiest en theatermaker. Hij studeerde drama aan het Royal Conservatoire of Scotland en het conservatorium van Antwerpen, waar hij zijn opleiding afrondde in 2021. In datzelfde jaar speelde hij de hoofdrol in de lockdownserie De Shaq en sinds kort speelt hij Sunny Addo in de VRT-soap Thuis. Ondertussen is hij als jonge maker aan de slag bij Het nieuwstedelijk.

De poetsman vertelt het verhaal van Kwame, een poetsman in de rechtbank. De voorstelling speelt zich af tijdens zijn late avondshift, waarin hij gezelschap krijgt van nachtbeveiliger Mo, vertolkt door muzikant Sam Gysels. In monologen geeft Kwame een inkijkje in zijn succesvolle voetbalverleden, dat abrupt eindigde door een knieblessure, en over de vernederende klusjes die hij moet uitvoeren voor procureur Bert. Ook vertelt hij over zijn vervreemde zoon Samuel, van wie hij al jaren niets meer heeft vernomen.

“Met zijn achtergrond als zanger is Prince K. Appiah een geboren performer.”

De voorstelling creëert een reeks metaforen over eenzaamheid, spijt, woede, liefde en de complexe relatie tussen vaders en zonen. Appiah sprak zich in eerdere interviews uit over de gecompliceerde relatie met zijn afwezige vader. Met De poetsman lijkt hij een poging te doen om een generationeel trauma te doorbreken. In deze voorstelling kruipt hij nu zelf in de rol van de vader. Het lijkt alsof hij de vragen die hij voor zijn eigen vader had, tracht te beantwoorden via het personage Kwame. 

Sanda Dia

De samenwerking tussen Appiah en Sam Gysels geeft deze voorstelling een filmische laag. Gysels, die verschillende instrumenten bespeelt, creëert de perfecte sfeer voor elke anekdote. Hij weet precies wanneer hij moet inzetten en welk instrument hij moet gebruiken om de juiste emoties bij het publiek los te maken. Wanneer Appiah, met zijn achtergrond als zanger, af en toe een deel van een nummer meezingt en erop beweegt, is het meteen duidelijk dat hij een geboren performer is. Hij heeft een natuurlijke manier om zijn zinnen in gezang over te laten gaan en voelt de muziek perfect aan. Helaas krijgen we in De poetsman net te weinig van deze talenten te zien. Hij maakte duidelijk de keuze om zich voornamelijk te focussen op de monologen.

© Boumediene Belbachir

Appiah neemt in zijn rol af en toe een Ghanees-Britse tongval aan, wat zijn personage charmant en toegankelijk maakt voor het publiek. Die fonologische nuances geven Kwame, die aanvankelijk boos en vol zelfmedelijden is, een authentieke en innemende persoonlijkheid. Dat neemt niet weg dat het beeld van een gekleurde man met een migratieachtergrond als poetsman, falende vader, en voormalig voetbaltalent anno 2024 toch een best clichématig verhaal is, dat hier bovendien onvoldoende diepgang krijgt. Jammer, want dergelijke stereotypen krijgen we in deze maatschappij al zo vaak maatschappij voorgeschoteld.

“Op een subtiele, maar tegelijk onmiskenbaar duidelijke manier, kaart Appiah de zaak Sanda Dia aan.”

In een opvallende reeks losse scènes vertelt Kwame doorheen de voorstelling over een ontmoeting met een mysterieuze Senegalese man in de rechtbank, die hij Mister Original Jollof noemt. Kwame weet niet wie deze man is, maar hun gesprekken gaan over het verschil tussen Senegalese en Ghanese jollof rice en welke van de twee beter is, evenals over het vaderschap. Hij beschrijft een zwarte man met een stoppelbaard en vermoeid gezicht. Meteen gaat er een belletje rinkelen. “Zou dit gaan over die afgrijselijke doop in 2018?”, vraag ik me af. Iets later vertelt Kwame weer over de vermoeide man, deze keer ziet hij hem in een krantenkop, “Ik haat jullie niet, ik wil jullie niet in de cel.” luidt het. Ook de persoon naast mij slaakt nu een lichte kreet die mijn speculatie bevestigt. Nog wat later ziet Kwame de mysterieuze man terug die hem nu vertelt dat zijn zoon vermoord is. Op een subtiele, maar tegelijk onmiskenbaar duidelijke manier, kaart Appiah de zaak Sanda Dia aan. Het is niet helemaal duidelijk hoe Appiah de link met de voorstelling legt, maar maatschappelijk urgent is het wel.

© Boumediene Belbachir

De spin Anane

De poetsman is een stuk dat een paar dramaturgische vragen oproept. Het decor bestaat uit verschillende doorschijnende gordijnen die achter elkaar hangen, met elk een geprojecteerd thema: de rechtbank, een voetbalveld, een stad in – vermoedelijk – Ghana… Tijdens de voorstelling trekt Appiah deze gordijnen een voor een weg. Ze lijken de lagen van Kwame’s leven te symboliseren. Plotseling breekt Appiah deze actie echter abrupt af, zonder duidelijke reden. Een andere verwarrende keuze is de interactie met de spin Anane, waarin hij een spons zo ver mogelijk trapt. “Als ik deze spons tot aan de luidspreker kan trappen, win ik!” “Welke luidspreker?”, denk ik meteen. Het fictionele kader van de avondshift in de rechtbank wordt plots onderuit gehaald. Hiermee wordt de vierde wand doorbroken, maar vervolgens doet Appiah daar niets mee. Als publiek haalt dat je uit het verhaal. 

Prince K. Appiah is een jonge maker die nog volop in zijn ontwikkelingstraject zit. Hoewel De poetsman een mooi verhaal is waarin Appiah ontroering en humor goed weet te balanceren, creëert hij toch een al te stereotiep beeld van ‘de poetsman’ en blijft het verhaal net iets te vaak aan de oppervlakte drijven. Ook vraag ik me af waarom Appiah zich zo strikt aan de tekst houdt, terwijl in beweging en zang overduidelijk zijn ware kracht schuilt. Ik bleef op mijn honger zitten en verlangde naar meer, net omdat ik ervan overtuigd ben dat er meer in deze maker zit.