#169
15.09.2022
—
14.12.2022
download pdf
Tussen de twee lockdowns van 2020 in ging Happiness van Camping Sunset in première. Na de voorstelling kreeg elke toeschouwer bij het buitengaan een brief. Die riep vragen op over hedendaags repertoiretoneel en het streven naar een grotere maatschappelijke representativiteit.
Sabzian en Etcetera herpubliceren een interview met Jan Decorte door filmcriticus Dirk Lauwaert. Daarin vertelt de kunstenaar onder meer over het verfilmen van theaterauteurs zoals Gombrowicz en Ibsen. Decorte is vooral bekend om zijn theaterwerk, maar de digitalisering van Decortes film Hedda Gabler vormt een mooie aanleiding om terug te blikken op zijn filmoeuvre uit de jaren zeventig. Je kan Hedda Gabler bekijken op Avila. Ook de andere films zijn beschikbaar op het platform.
‘Je mag niet wijken’, was het eerst wat mij op het hart werd gedrukt toen ik Eva Bal leerde kennen. ‘Eva heeft een hekel aan mensen die wijken.’ Ik was drieëntwintig, schuwe theaterwetenschapper-in-de dop en ik liep mijn stage als regie-assistent bij het Gentse jeugdtheater KOPERGIETERY. Bal was 65 en scherp als een scheermes. Soms wierp ze haar krullende zwartgrijze haren in de hals en keek me met haar al wat dieperliggende ogen een paar seconden zwijgend aan. Ik was doodsbang, maar ik week niet.
Joachim Pohlmann is niet zomaar een kabinetschef. Uit tal van verklaringen in de media kunnen we opmaken dat de voormalige speechschrijver van Bart De Wever zich profileert als een ideoloog die niet alleen een conservatief wereldbeeld koestert maar ook een voorvechter wil zijn van een ‘Gramsciaanse guerilla’, zoals hij het zelf noemde. Toch zijn de gesprekken waarin hij die dialoog open voert schaars, zeker sinds hij het mandaat van kabinetschef toegeschoven kreeg. Het is dus waardevol dat Etcetera dit debat aangaat en ook al blijft dat gesprek schijnbaar op de vlakte, toch komen daarin opmerkelijke vooronderstellingen aan bod over de tijd waarin we leven. Enige discoursanalyse is hier van belang voor het brede kunstenveld om een licht te werpen op de intenties achter – en op termijn misschien ook de consequenties van – de gevoerde Vlaams-nationalistische cultuurpolitiek.
Jesse Vandamme, lid van het jonge theatercollectief Camping Sunset, wordt op een dag eigenaar van een enorme stapel Etcetera’s, van 1983 tot nu. Hij begint verwoed te lezen en maakt zo kennis met een ander soort theatergeschiedenis: die van het eeuwige nu.
In het hedendaagse theater lijkt er een diepe kloof te gapen tussen het postdramatische theater, dat repertoireteksten schuwt of misprijst, en zijn als ouderwets geldende tegenhanger die juist heel erg vasthoudt aan repertoire. Maar is dat wel de juiste discussie? Volgens Evelyne Coussens zijn er ook strategieën die de tegenstelling overstijgen. Ze gaat op zoek naar drie hedendaagse makers die elk op hun manier schitteren middels een heel eigen, zelfs vernieuwende omgang met toneelteksten.
Terwijl de discussie over de Vlaamse canon hoogtij viert, werkt het nomadisch kunstencentrum Moussem aan de introductie, vertaling en ontsluiting van theaterrepertoire uit de Maghreb en de Arabische wereld. Het speelt zo in op de gepercipieerde noodzaak om de westerse dramatische canon open te breken en plaats te maken voor andere verhalen en verhalen van anderen. Maar is het wel mogelijk die canon zomaar te dekoloniseren? Wat zou ervan overblijven mocht hij gedekoloniseerd worden?
Theatermaker Lisaboa Houbrechts ging in India op zoek naar de link tussen de Roma-volkeren in het Westen en hun bakermat aan de Indusrivier. Een intense ontmoeting met een Indiase danslegende maakte haar ervan bewust hoe kwetsbaar mondelinge tradities zijn, hoe snel oraliteit kan worden opgeslokt. In I Silenti doet ze samen met gelijkgestemde makers een poging om zo’n verzwegen verleden voelbaar te maken.
Theatermaker Timeau De Keyser stelt vast dat het Globish, het internationaal Engels, aan populariteit blijft winnen in het kunstenveld. Dat ligt misschien voor de hand in een geglobaliseerde wereld, maar staan we wel genoeg stil bij de keuze om mee te gaan in deze hegemonie? Volgens De Keyser heeft het er alle schijn naar dat we een aantal nadelige effecten al te makkelijk over het hoofd zien.
In 2019 startte De Leesclub als een analoge leesgroep voor toneelteksten. Het genootschap verenigde zich op gezette tijden om een grote variëteit aan theaterteksten, welja, te lezen. Intussen ging De Leesclub noodgedwongen digitaal, maar dat remde de goesting niet af. Integendeel, de club kent online veel weerklank en liet sinds de eerste lockdown meer dan honderd theaterteksten opklinken. Het wat, waarom en hoe van De Leesclub licht De Leesclub graag zelf toe – in een dialoog waar Tsjechov wellicht duimen en vingers bij zou aflikken.
De Iraaks-Belgische Enkidu Khaled kreeg als jongeman in Bagdad de theatermicrobe te pakken dankzij Shakespeare en Brecht. Maar de chaos en oorlog die volgden op de val van Saddams dictatuur, dreven hem en andere jonge theatermakers ertoe het westerse repertoire los te laten. De werkelijkheid waarin zij leefden, kon immers op geen enkele wijze nog worden weerspiegeld in de westerse canon. Enkidu Khaled vertelt hoe hij, geïnspireerd door de rauwe realiteit van het Irak van de 21ste eeuw, volwassen werd als mens en als kunstenaar.
Voor Joachim Pohlmann, kabinetschef van Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon, is de culturele traditie, ‘de Europese canon’, de leidraad voor de toekomst. Dat veel hedendaags theater Shakespeare, Sophocles of Molière steevast ‘flitsend’ in beeld brengt, vindt Pohlmann spijtig. Die soms onnatuurlijke, ‘postdramatische’ omgang met het verleden kadert hij in een bredere gezagscrisis. ‘Het is niet omdat machtsmisbruik voorkomt, dat macht fout is. Dat wordt vandaag vaak niet begrepen.’
Als de dramatekst niet langer de basis, maar hooguit een van de vele elementen is waaruit een voorstelling bestaat, welke plek heeft tekst dan nog in de opleiding theaterwetenschappen? UA-onderzoeker en docent Kristof van Baarle belicht in vijf punten wat maar vooral hóé er nu gelezen wordt aan de universiteit.
Elke drie jaar doen 1000 jonge dansers uit de hele wereld auditie voor PARTS, de school voor hedendaagse dans in Brussel, onder leiding van Anne Teresa De Keersmaeker. Elke drie jaar kunnen maar 40 onder hen starten in de Training Cycle. De documentaire podcast Generation XIII schetst een portret van de generatie die sinds september 2019 aan PARTS studeert, aan de hand van de ervaringen en stemmen van vijf studenten. Via interviews, captaties in de dansstudio’s en dagboekfragmenten, ingesproken in hun mobiele telefoons, volgen we Kia uit Nieuw-Zeeland, Eleni uit Griekenland, Marllon uit Brazilië, Zoé uit Frankrijk en Renátó uit Hongarije voor drie jaar, doorheen hun hele opleiding.
Is er sprake van een hernieuwde interesse voor teksttheater en repertoire? Of is deze thematiek vooral terug van nooit weggeweest? Voor dit lentenummer dook Etcetera nog eens diep in het debat rond tekst, repertoire en ensemble. Waar ligt de continuïteit en waar tekenen zich breuklijnen af? Een reflectie.
Every month, Etcetera gazes into the soul of a performer. Artistic interest instead of human interest. This time, the honour goes to Brazilian choreographer Lia Rodrigues, who works in Maré, one of Rio de Janeiro’s biggest favelas.
Since he started out as an actor, 20 years ago, Tiago Rodrigues has always looked at theater as a human assembly: a place where people meet, like in a cafe, to confront their thoughts and share their time. Either mixing true stories and fiction, rewriting classics or adapting novels, the theatre of Tiago Rodrigues is deeply rooted in the idea of writing for and with the actors, searching a poetical transformation of reality through theatrical tools. Parallel to his theatre work, he wrote screenplays for film and television, articles for newspapers, poetry and essays.
The Living and The Dead Ensemble is een collectief van kunstenaars, spelers en dichters uit Haïti, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Het Kunstenfestivaldesarts zag zich genoodzaakt om hun live voorstelling te annuleren. Gelukkig bood de online versie toch enigszins toegang tot het werk. The Wake is een absolute vorminhoudelijke triomf.
Romeo Castellucci in de publieke ruimte. Het doet even de wenkbrauwen fronsen voor wie deze regisseur kent als meester van de theaterzaal. BUSTER toont dan ook een enigszins andere Castellucci, één die vrijer omgaat met de situatie van de voorstelling en zelfs actief met komische elementen aan de slag gaat.
Leave your expectations at the door. Het is een van de meest waardevolle raadgevingen die je als theatertoeschouwer kan krijgen. Verwachtingen sturen je kijkervaring te vaak in de war. Bij Outrar is het bijzonder moeilijk om ze niet mee binnen te smokkelen. Lia Rodrigues’ Fúria, dat ik miste, was namelijk hét hoogtepunt van de vorige editie van het Kunstenfestivaldesarts in 2019.
Ter gelegenheid van een nieuwe adaptatie van Gustave Flauberts meesterlijke roman Madame Bovary uit 1856 bedacht KVS een nieuw woord: teletheater. Theater via filmtaal, televisie op het tempo van lange monologen — de gulden middenweg is interessant maar als nieuwe artistieke discipline waarschijnlijk een kort leven beschoren.
Met T.M. richt Ontroerend Goed een geheim genootschap op waar je als toeschouwer lid van kan worden. Maar je moet er wel iets voor doen: via een heus intake-gesprek krijg je te horen of je al dan niet een goed mens bent. Voor de ploeg rond regisseur Alexander Devriendt, die op het gebied van interactief theater met T.M. niet aan zijn proefstuk toe is, lijkt dit digitale concept een logische stap. Maar waar kom je als toeschouwer van T.M. eigenlijk in terecht? Slaagt Ontroerend Goed erin iets te vertellen over de staat van de mens of reproduceren ze vooral de dingen waar we ons pijnlijk bewust van zijn?
Voor hun derde en meest ambitieuze ‘WatchApp’-productie riep SKaGeN de hulp in van schrijver Peter De Graef, director of photography Pieter Van Campe en een topcast met o.a. Barbara Sarafian en Filip Peeters. Het meest verrassende aan het resultaat is de interactie tussen publiek en ‘voorstelling’: net als bij tv-series is de helft van het plezier het gesprek met de andere toeschouwers in de digitale foyer.
Met zijn langspeeldebuut ‘Hotel Poseidon’ is scenarist-regisseur Stef Lernous erin geslaagd het unieke theatrale universum van zijn theatergezelschap Abattoir Fermé naar het (niet zo grote) scherm te brengen, zonder zomaar een theaterstuk te capteren op beeld. Na twee decennia waarin zijn beeldtaal op de scène filmisch, visueel en immersief genoemd wordt, waagt Lernous zich nu aan een ‘existentiële horrorfilm’. ‘In cinema kunnen we subtieler zijn dan in theater’, was daarbij géén overweging voor de zelfverklaarde liefhebber van B-films.
Zuidpool bewerkt David Marksons experimentele roman ‘Wittgenstein’s Mistress’ tot ‘Kates Tapes Away’. Vijf uur lang luister je op een oldskool walkman naar de – misschien – laatste vrouw op aarde.
Hoe kijk je naar de werkelijkheid wanneer de wereld en de tijd zich naar jou vormen? Wanneer jouw blik de dominante is? Hoe kijk je dan naar ‘de andere kant,’ de onderkant? In The Courage to be Disliked laat De Koe een vrouw (Natali Broods) aan het woord die vanuit het comfort van de rijkdom haar geprivilegieerde blik op het leven onder haar richt, dat ze met een mengeling van afschuw en interesse observeert.
Het zijn geen aangename weken geweest voor mensen die geven om vrouwen. Als zelfs een rechter in Gent stelt dat twee veroordeelde verkrachters een “onbezonnen” maar geen criminele ingesteldheid hadden, rijst de vraag waar mannen hun verwrongen ideeën over consent eigenlijk halen. In The one (et demi) man show pogen Pitcho Womba Konga, Naïm Baddich en Salim Haouach ons daarop een blik te bieden.
Net geen twee jaar na BLACK en exact één jaar nadat de laatste voorstelling in de Gentse schouwburg te zien was, komen Luk Perceval en NTGent op de proppen met een onorthodoxe tweede aflevering van The Sorrows of Belgium, hun drieluik met de Belgische tricolore als leidraad. BLACK, dat weten we nog, confronteerde de toeschouwers met de houding van ons koninkrijk tegenover Congo. YELLOW neemt een zo mogelijk nog neteliger onderwerp onder handen: de Belgische collaboratie tijdens WOII.
