#160
15.03.2020
—
14.05.2020
download pdf
bekijk op issuu
Het coronavirus doet niet alleen de straten, maar ook de theaterzalen leeglopen. Onder het mom ‘beter virtueel theater dan geen theater’ laten we enkele gedupeerde podiumkunstenaars aan het woord over hun afgelaste premières en de impact van corona op hun werk en leven.
Milo Rau zou deze week een eredoctoraat van de Ugent krijgen. Corona besliste daar anders over, maar Etcetera publiceert het essay dat Rau schreef voor deze gelegenheid.
Nu de theaterzalen leeg zijn omwille van het coronavirus en theatermakers op zoek gaan naar andere manieren om hun werk te delen, halen we dit artikel over theater en holografie opnieuw vanonder het stof. Het werd in 2014 geschreven voor het 110e nummer van Courant, het tijdschrift van het Vlaams Theater instituut dat sindsdien opging in Kunstenpunt. Courant verzamelde toen ‘out of the box’ ideeën voor het podiumlandschap van de toekomst.
Wat betekent spelen in een tijdsgewricht waarin vloggers maar evengoed fake news de grens tussen feit en fictie oprekken? Onze redactie boog zich over deze vraag en komt tot de conclusie dat het podium meer dan ooit een strijdtoneel is.
Etcetera vroeg aan acteur en dramadocent Jan Steen (KASK) om zijn lesmethode in kaart te brengen. Onze centrale vraag aan hem was: wat is het verschil tussen een acteur en een hond? Onderstaande fictieve dialoog is het resultaat van deze denkoefening.
‘Schrijf een ode aan een van je favoriete spelers.’ Met die opdracht trokken we naar vier mensen uit het podiumveld. We vroegen hun om er geen emotionele uitbarsting van te maken, maar wel om precies te beschrijven welke kwaliteiten ze zo bijzonder vinden aan de speler in kwestie. Carolina Maciel de França, Milo Rau, Joachim Robbrecht en Greet Jacobs gingen de uitdaging aan en schreven over onder anderen Aldith Hunkar, Johan Leysen, Louis van der Waal en Gorges Ocloo. Samen vormen hun bijdrages niet alleen een ode aan deze spelers, maar ook aan podiumprésence, ontroering, het dansante lichaam, taalgevoel, overgave en vooral heel veel spelplezier.
‘Maar ik ben helemaal geen speler!’ Je hoort het Gorges Ocloo wel eens roepen halverwege het repetitieproces. Idem dito wanneer hij de tekst van een 1,5 uur durende monoloog in zijn nu al overvolle hoofd moet krijgen. Gorges is een speler die zichzelf niet als dusdanig ziet. Maar tegelijkertijd is hij onmiskenbaar een van de boeiendste acteurs die je vandaag bij ons op de scène kunt tegenkomen.
De lezer weze gewaarschuwd: ik schrijf dit portret over Louis van der Waal met complete vooringenomenheid. We werkten niet alleen samen in een ondertussen indrukwekkende rij producties van Sarah Moeremans en mezelf, we vieren ook samen huwelijken en vakanties, delen regelmatig lief en leed.
Er werd me gevraagd een acteur uit te zoeken die voor mij bijzonder veel betekent. Eerlijk gezegd ben ik met veel van de acteurs met wie ik tot nu toe heb samengewerkt goed bevriend geraakt, en kan ik het hier over wel meerdere kunstenaars hebben. Sinds Hate Radio (2011) reken ik Sébastien Foucault tot mijn naaste vrienden, sinds The Civil Wars (2014) Sara De Bosschere, sinds Mitleid (2015) Ursina Lardi en sinds Das Neue Evangelium (2019) Yvan Sagnet. Ik wil het vandaag echter hebben over Johan Leysen, met wie ik in 2014 voor het eerst samenwerkte.
België is mijn derde land en op basis van mijn ervaringen tot dusver heeft Goed Spel in elk land een andere definitie. Toch denk ik dat er ook iets universeels is. Mijn definitie van Goed Spel is als een rode draad die ik kan spannen tussen de drie landen, en die zich vertakt over de rest van de wereld als het web van een spin. Mijn toetsen steigeren. Mijn vingers steken hun toppen bijeen als in een overleg, maar mijn duim wrijft ze allemaal twijfel in. ‘Het is een gevoel’, klinkt het in mijn hoofd. En dan echoot het woord vluchtigheid.
Op de negentigerscollectieven zoals tg STAN, de Roovers en de KOE na leek het spelerstheater in Vlaanderen een beetje dood. Geïnspireerd door het pleidooi van Sara De Roo dat je toneelspelen alleen maar leert door het samen zoveel mogelijk te doen, blaast een nieuwe generatie acteurs de traditie nieuw leven in. Als er geen speelkansen, geld voor ontwikkeling of ensembles meer zijn, dan creëren ze zelf wel de juiste omstandigheden. Dat zagen we vorige zomer tijdens Camping Sunset en Who’s Afraid of Virginia Woolf?, twee spannende initiatieven van enkele alumni en masterstudenten van het KASK. Enkelen onder hen vertellen over hun ervaringen als ‘spelende makers’.
YouTube is big business. Met hun video’s scheppen influencers zoals Shane Dawson en Jeffree Star grof geld. Steeds zie je hetzelfde ‘theatrale’ procedé opduiken: hoe authentieker hun persona, hoe groter de kans dat hun sluikreclame werkt. Simon Baetens analyseert de performatieve strategieën van de hedendaagse vlogger. ‘Ik ben, dus ik verkoop.’
Wat is acteursmetier en hoe maak je je dat eigen? Als antwoord op die vraag incorporeerde acteur Tony De Maeyer in de jaren 1990 de Biomechanica van de Russische regisseur-acteur Vsevolod Meyerhold (1874-1940). Sindsdien doceert de in Berlijn wonende Belg deze methode aan theaterscholen in heel Europa en begeleidt hij theaterproducties aan vele staatstheaters. ‘In plaats van te werken met emoties en inleving, leer je om het lichaam als instrument te beheersen.’ Hoog tijd dus dat de Biomechanica ook in België ingang vindt, aldus De Maeyer.
Tussen het Nederlandstalige en het Franstalige theatercircuit in België staat een dikke muur. Er zijn maar een paar Vlamingen kind aan huis in de Franstalige scene, zoals regisseur-acteur Raven Ruëll en docent Karel Vanhaesebrouck. Via tien thema’s laten zij hun licht schijnen op de verschillende visies op acteren en hoe anders de spelerspraktijk eruitziet aan beide zijden van de taalgrens.
Identiteitspolitiek is de laatste tien jaar alomtegenwoordig in het maatschappelijke debat. Ook in de theater- en filmwereld staat de status van de acteur als identitaire goochelaar onder druk. Welke rollen kan en mag een acteur nog spelen in een tijd waarin iedereen alleen zichzelf representeert? Niet zelden leidt die vraag tot een politieke kramp of moralistische reflex die de artistieke praktijk verlamt. Maar op z’n best biedt het debat ook een kans om ons denken over acteren te verruimen.
Terwijl in de Lage Landen de discussie rond blackfacing het debat over fictionele representatie op scherp stelt, geldt aan de overkant van het Kanaal een minstens even scherpe opvolging van disability in de podiumkunsten. Dat ondervond Studio Orka toen het Manchester International Festival zijn stuk Tuesday ei zo na van de affiche haalde. In hoeverre moet de artistieke ruimte zich ten dienste stellen van een maatschappelijke of politieke strijd? En wat is het artistieke verlies als verbeelding en metafoor baan moeten ruimen voor (h)erkenning en één-op-één-identificatie?
Emma Lesuis studeerde woordkunst aan het Conservatorium in Antwerpen. Ze onderzoekt, schrijft, filmt en presenteert. Ze maakte documentaires voor Rudi Vranckx en tourt met haar documentaire voorstelling Aardappelbloed door Nederland en Vlaanderen. Op dit moment werkt ze aan haar eerste langspeeldocumentaire.
Wat is spelen en hoe verhoudt het zich tot onze authenticiteit als mens? Een spel veronderstelt immers een zekere rol die je speelt binnen een set van regels. Toneelspelen gaat nog een stapje verder omdat de blik van de kijker zich inschrijft in deze context, hem uit balans brengt, en zo een nieuwe ‘taal’ creëert. Dat spelen-in-de-blik geeft acteur Geert Belpaeme hier vorm, vanuit zijn eigen praktijk als docent aan het KASK.
Wie kan wat spelen? Wie mag wat spelen? De debatten woeden hevig, zowel in film en theater als in acteeropleidingen en de bredere populaire cultuur. Machtsverhoudingen werpen ethische grenzen op aan wat fictie vermag. Maar waar liggen die grenzen precies? Musia Mwankumi (M) en Sébastien Hendrickx (S), respectievelijk niet-witte* theaterstudente en een witte toneeldocent, buigen zich over de vraag, met huidskleur als invalshoek.
The coronavirus empties streets and theatres. Because we prefer virtual theatre to none at all, we give the stage to some of the artists whose premieres got cancelled. How does corona impact their practices and lives?
Vertellers zijn zo oud als het theater, en toch doet Maja Westerveld bij Abattoir Fermé iets nieuws. Ze speelt een personage dat een boek vertelt over nog een ander boek met daarin het personage dat zij speelt. Kan u nog volgen? De titel van haar solo is Herrie.
