Geert Sels | Etcetera

Geert Sels

Geert Sels (1965) is cultuurredacteur bij De Standaard. Voordien werkte hij onder meer bij de vrt en De Morgen. Hij is de auteur van Accidenten van een zaalwachter, over Luk Perceval.

Kapitalismekritiek na de crisis

De Roovers spelen De laatsten der onverstandigen

begin jaren 1970 schreef Peter Handke De laatsten der onverstandigen, een stuk over verraad en Weltschmerz bij succesvolle ondernemers. Spek naar de bek van De Roovers, die met hun Dollarcyclus de financiële en morele crisis van het moderne kapitalistisch systeem willen analyseren. Geert Sels vraagt zich af of Handkes stuk, dat toch sporen van z’n tijd meedraagt, de beste keuze is om dieper in te gaan op de huidige financiële crisis.

Where did it all go wrong?

Theater Antigone en Toneelgroep Amsterdam spelen Lange dagreis naar de nacht

Is Eugene O’Neill een windhaan van emoties? In Lange dagreis naar de nacht kan elke bewering binnen elke seconde omslaan in haar tegendeel. Haat wordt liefde wordt haat. Kan het zijn dat Toneelgroep Amsterdam in zijn lezing nog probeert uit te gaan van de liefde, en dat Theater Antigone zich noodgedwongen neerlegt bij haat?

Eind goed al goed

Tg STAN

Vakantie heeft iets paradoxaals. Op deze paar dagen weegt de druk om kommerloos te zijn. Ze moeten alles zijn wat de overige dagen niet zijn. Geen verplichtingen, geen stress, geen inspanningen. Net als een lichte griep ontslaan ze ons van de noodzaak paraat te staan. Ze stellen ons een haast paradijselijk er-niet-zijn in het vooruitzicht. Hoeveel opluchting spat er niet van een out-of-office-bericht dat begint met: ‘Ik ben er even niet.’

Klad

‘t Barre Land

Wat hebben we gezien? Acteurs die lang achter een voorhang blijven morrelen, opkomen met allerlei spullen en struikelend op hun gezicht vallen. Acteurs die onderling klussen verdelen en dat niet bijster luid doen; ze zijn tegen elkaar bezig. Lichtstanden die weinig uitgebalanceerd zijn en op de gekste momenten een zijstrook uitlichten of in het donker laten. Muziek die te vroeg inzet. Of te laat. Gezeul met decorstukken. Een toneelhuisje dat vorm krijgt. Een plankenvloer die in elkaar gepuzzeld wordt. En dan onverwachts toch nog een spelscène die vaart krijgt.

Op de grens van de waarachtigheid

Bergman bij Malpertuis en Toneelgroep Amsterdam

Tijdens zijn leven zag Ingmar Bergman er nauwlettend op toe dat niemand zijn films bewerkte voor toneel. Na zijn overlijden in 2007 kwamen de rechten vrij. De voorbije maanden toerde Theater Malpertuis met Herfstsonate en Toneelgroep Amsterdam (opnieuw) met Kreten en gefluister. Een meerwaarde?

Oedipus / bêt noir

Wim Vandekeybus & Jan Decorte/KVS & Ultima Vez

Hamlet – Luk Perceval/Thalia Theater Hamburg

Was me dat wachten op de bekende zinsnede ‘To be or not to be’. Normaliter valt ze in het hart van het stuk, in het derde van vijf bedrijven. Ophelia wil het gedrag van haar bizarre geliefde testen, en hij praat zich bijna de psychiatrie in met een monoloog waar niemand hoogte van krijgt. In zijn regie bij het Thalia Theater stelt Luk Perceval de zinsnede zo lang mogelijk uit, en bouwt ze vervolgens in de finale uit tot een indrukwekkend theatraal crescendo.

Moordend muzikaal

Macbeth bij Theater Zuidpool en in de Munt

Het verhaal van Macbeth uit Inverness, die moest blijven moorden om zijn eerste moord uit te wissen. En dat op muziek gezet. Waartoe leidt dat? Bij de Munt – in een regie van Krzysztof Warlikowski – noemen ze het opera. Bij Theater Zuidpool – met Mauro Pawlowski – gokken ze op een theaterconcert.

Een volleerd horlogemaker

Recent was van de Duitse regisseur en levende theaterlegende Peter Stein twee keer in Nederland werk te zien. Tobias Kokkelmans zag in april bij De Nederlandse Opera de dubbelproductie II prigioniero/Hertog Blauwbaards burcht. Geert Sels ging op het Holland Festival kijken naar Il Demoni, de 11,5 uur durende theatermarathon die Stein bij het Tiefte Teatro Stabile Milano maakte.

Thuis – ‘t Arsenaal & Compagnie lodewijk/louis

Thuis heet het stuk van Hugo Claus, maar geen enkel personage is het. Eigenlijk is iedereen elders te gast. Het echtpaar Theo en Monique Vandaele heeft zich met toekomstgericht opportunisme in een herenhuis ingekocht. Thuis voelen ze zich daar niet. Het huis is een maatje boven hun stand en bovendien is het ongemakkelijk wachten tot de 78-jarige eigenares, een hulpverslindende lastpak, het loodje legt. De zoon, die voor het eerst in drie jaar nog eens langsloopt met zijn vriendin, is er zelfs nooit eerder geweest.

Bernard-Marie Koltès – Brigitte Salino

In 1989 viel niet alleen de Berlijnse Muur. Het was ook het jaar dat Magere Hein lelijk huishield onder de theaterschrijvers. Vooral de letter ‘b’ moest het zwaar ontgelden, met Samuel Beckett en Thomas Bernhard. In april van dat jaar overleed ook Bernard-Marie Koltès, amper 41, aan de gevolgen van aids.

Underground

Elfriede Jelinek schrijft romans en essays. Soms schrijft ze voor theater. In De contracten van de koopman geeft ze de indruk veeleer tegen theater te schrijven, of alleszins, zich weinig gelegen te laten aan de ensceneerbaarheid. Haar stuk is een geut associatief denken, niet beteugeld door woordgetimmer of plotconstructie, niet gestoord door feitelijke achtergronden en allerminst begaan met wie er spreekt.

Liturgie voor een wedergeboorte

De Duitse theater- en filmregisseur Christoph Schlingensief greep zijn strijd tegen longkanker aan om Eine Kirche der Angst vor dem Fremden in mir te ensceneren. Geert Sels zag er in het Holland Festival een monumentale, overdonderende opvoering van. Ideeën van Joseph Beuys bleken wonderwel te passen in een kerkdienst.

Deelt u met mij het genoegen van deze perverse dwaasheid

Twintig jaar na zijn dood laten uitgevers het werk van Thomas Bernhard opnieuw van de persen rollen. Geert Sels dook in de theaterstukken en de romans, en nam de eerste pluk van de nieuwe oogst door. Maar was het nu een komedie of een tragedie? Achterflapschrijvers van uitgeverijen hebben dat wel eens opgelost, schrijft Sels, door te zeggen dat Bernhards schrijfsels, de romans zowel als de theaterstukken, tragikomedies zijn. Daar zijn een aantal bezwaren tegen in te brengen. Komedie en tragedie staan niet los van elkaar. Ze liggen evenmin in elkaars verlengde. Bij Bernhard vallen komedie en tragedie met elkaar samen.

Le théâtre de Hanokh Levin – Nurit Yaari

Met twee stukken van de Israëlische schrijver Hanoch Levin (Hanokh voor de Fransen) heeft de KVS een unieke stem op onze podia geïntroduceerd. Zonder meer een aanwinst. De stukken werden allebei halverwege de jaren zeventig geschreven, zijn sarcastisch van toon en behoren tot de zogenaamde ‘wijkkomedies’ van de schrijver. David Strosberg regisseerde Schitz in 2004. Ruud Gielens’ regie van Kroum is nog maar pas uitgespeeld; eveneens in mei deed Krzysztof Warlikowski met hetzelfde stuk deSingel aan.

‘Ik vrees dat ik behoor tot een uitstervend ras’

Interview met Pol Arias

Eigenlijk wou hij schrijven, maar hij heeft een leven lang gesproken. Meestendeels op de vrt radio, bij zijn vertrouwde Eén, maar ook zeer vaak in theaterfoyers, waar hij aan vrije nieuwsgaring deed en zijn standpunten over het veld meedeelde. In december is Pol Arias 65 geworden en heeft hij na een carrière van dertig jaar de omroep verlaten.

Look back in wonder…: ‘Zien en Zien’ en The Monkey Trial van tg Stan

Het is nog even wennen aan de gedachte, maar tg STAN wordt wel degelijk vijftien dit jaar. De eerste jaren waren redelijk rechtlijnig. Maar de jongste tijd schiet het parcours vele kanten uit, worden lijnen aangezet en dan weer stopgezet, om ze na verloop van tijd toch weer verder door te trekken. Daar is ‘zien en zien‘ een mooi voorbeeld van. Tijdens de voorstelling klonken enkele clausen bekend in de oren, en zie, na verificatie bleken ze uit Pick-up te komen. Oftewel, hoe een voorstelling na negen jaar een verlengstuk kan krijgen.

Het verleden tot leven gebracht: Twee nieuwelingen in het rek van de Brook-publicaties

Er komen tegenwoordig nogal wat publicaties over theaterregisseur Peter Brook op de markt. Op zijn 78ste heeft hij de periode van de richtinggevende manifesten achter zich. Het wordt stilaan tijd voor de overzichten. Brook gaf zelf het signaal door in 1998 zijn memoires Threads of time uit te brengen (Methuen, 241 p). Wie nog wat in de hangmappen zitten heeft, volgt het voorbeeld van de meester. Zo herinnerde zich iemand een lezing die Brook in Berlijn had gegeven, over Shakespeare nog wel, die levenslang zijn grote inspiratie was. Hern Books wist er toch nog 36 pagina’s uit te puren, dankzij een lettertype waar ook eerste lezertjes hun voordeel kunnen mee doen (Evoking Shakespeare, 1999).

Strengen van toevalligheid: Luk Perceval regisseert tweemaal Von Mayenburgs Das Kalte Kind

We zijn weer helemaal bij wat Marius von Mayenburg betreft. Het oeuvre van de 31-jarige Duitse schrijver beslaat vier stukken, en degene die we daar nog niet van kenden werden het voorbije seizoen in onze theaters geïntroduceerd. De Queeste pikte het (ook in Duitsland) totaal over het hoofd geziene Haarmann op en Luk Perceval begeleidde Das kalte Kind naar de openbaarheid. In december 2002 regisseerde hij de wereldpremière in de Berlijnse Schaubühne en een half jaar later deed hij het in Het Toneelhuis met zijn eigen acteurs nog eens over.

Kunst in de ban van het getal

William Forsythe en Christoph Marthaler waren alleen maar de bekendsten in een reeks artistiek leiders die de voorbije maanden ontslagen werden. De rij is te lang om nog van geïsoleerde gevallen te gewagen. Wat is er aan de hand?

Ten Oorlog revisited (2)

Geert Sels, theaterrecensent van De Standaard, reageert op het Ten Oorlog-dossier in Etcetera 63

Kan theater nog pijn doen?

Geert Sels over Theu Boermans’ Weense enscenering van Faust

Theater Teater

“Ik wil niet meer wakker liggen over reproduceerbaarheid. Nooit meer.”

Elk begin heeft een einde. Theater Teater draait de chronologie liever om. Pas na het bochtenwerk worden de verbanden duidelijk. Een gesprek met Pol Dehert en Jappe Claes.

Europees Theaterfestival

De éénwording van de Europese markt in 1992 heeft niet alleen politici en economen in haar greep, maar ook artiesten en vooral organisatoren. Uit diskussies en debatten met podiumkunstenaars ontstonden in 1981 spontaan de ontmoetingen van IETM (Informal European Théâtre Meeting).

De Canadese Muur

Nieuw Ensemble Raamtheater, Antwerpen

Wie veel met een bijl hakt, maakt hem daardoor nog niet scherper. Maar dat heeft men in Nieuw Ensemble Raamtheater blijkbaar even anders begrepen. Nochtans is het meest plausibele antwoord op volgend schoolknapenraadsel uit De Canadese Muur de opvoering zelf: “Rara, het hangt aan een draadje en het is zwart.” Op voorwaarde dat het draadje lang genoeg is, wel te verstaan. Want wat het sterkste wapen uit de voorstelling had moeten worden, het bijtend groteske, wordt door de langdradigheid afgebot.

Madame de Sade

Brussels Kamertoneel, Brussel

Een stuk of wat critici hebben BKT’s keuze voor Madame de Sade menen te moeten verklaren via aansluiting bij bepaalde herdenkingen. Natuurlijk vieren we dit jaar de tweehonderdste verjaardag van de Franse Revolutie en natuurlijk staat Europalia volgend jaar (vreemd genoeg) in het teken van Japan, het land waar auteur Yukio Mishima vandaan komt. Maar met evenveel reden kan gezegd worden dat de opvoering van BKT past binnen een reeks Sade-voorstellingen die dit jaar op Vlaamse podia zijn vertoond: Marat/Sade (NTG) en De Zwarte Legende (Grand Theatre Groningen-F’Act).