#169
15.09.2022
—
14.12.2022
download pdf
In het toneelseizoen ’83-’84 wordt er bespaard en bezuinigd. Wordt er met het resterende kleine beetje geld ook nog theater gemaakt? Klaas Tindemans leest u voor uit de programmabrochures.
De Amerikaanse Wooster Group en de EuropeseToneelgroep Globe zetten eind vorig seizoen samen North Atlantic op, “om zoveel mogelijk van elkaar te leren en zodoende beide gezelschappen een nieuwe impuls te geven”. Een ongewoon maar evident bevruchtend initiatief waarvan de betekenis echter veel verder reikt dan een directe “nuttigheidsoperatie”. Marianne Van Kerkhoven zag de voorstelling en sprak met regisseur Elizabeth LeCompte en met Gerardjan Rijnders, artistiek leider van Globe. Dirkje Houtman portretteert laatstgenoemde toneelgroep.
We spraken lang met Elizabeth LeCompte over de toekomst en het verleden van de Wooster Group, over de Amerikaanse en de Europese cultuur, over Route 1&9, over het werkproces, het autobiografische, het politieke in hun werk… Ziehier een keuze uit haar antwoorden; flarden uit een gesprek opgenomen voor de Videokrant van Kaaitheater 83. We schrijven 27 april 1983: de repetities (samen met Globe) voor wat North Atlantic zal worden zijn net begonnen; wij van onze kant hebben zo pas Route 1&9 gezien.
Schechners zorgenkind is de avant-garde zoals ze zich ontwikkelde grosso modo van 1955 tot ’75. Waar mogelijk gaat hij uit van theatermakers waarmee hij persoonlijk gewerkt heeft: The Performance Group, zijn opvolger The Wooster Group en specifieke leden zoals Liz LeCompte en Spalding Gray. In sommige passages van de vier samengebrachte artikels klinkt een apologetische toon door alsof Schechner zijn rol in TPG nog even wilde verduidelijken. Dit blijft echter ondergeschikt aan zijn veralgemenende reflecties over het postmodern Amerikaans theater, dat er volgens hem slecht aan toe is (met uitzonderingen als Squat en Mabou Mines).
In Een vreselijk geluk van Lars Norén en Het chemisch huwelijk van Gerrit Komrij – twee stukken die Rijnders het voorbije seizoen regisseerde – en zijn eigen drama Eczeem, waarmee regisseur Paul Vermeulen Windsant zijn werkzaamheden bij Globe afsloot, bespeurde menigeen in de reeks uitgestalde uitzichtloze verhoudingen en onmogelijke liefdes een cynische ondertoon.
In ‘Le Nouvel Observateur’ van 17 juni bewierookt Guy Dumur nogal uitvoerig de nieuwe montering van Les Paravents van Jean Genet, geregisseerd door Patrice Chéreau in het Théâtre des Amandiers te Nanterre. Hier wordt een voorstelling gepromoveerd tot monument waarbij de kritiek zichzelf bijna opheft. De dithyramben waarmee hier rijkelijk wordt omgesprongen geven je een onbehaaglijk gevoel: deze produktie niet zien is strafbaar.
Heiner Müller is een gevierd auteur. De belangrijkste van Europa, zei men tijdens het debat over Duitse dramaturgie in het afgelopen festival van Avignon. Het Holland Festival programmeerde zelfs een apart luik Heiner Müller. Dit seizoen werkt hij mee aan het monsterproject van Bob Wilson Civil Wars. Annie Declerck en Luk Van den Dries hadden een gesprek met Heiner Müller en zijn vrouw Ginka Tscholakowa.
Het Holland Festival heeft de goede gewoonte aandacht te besteden aan hedendaagse schrijvers. Dit jaar was het de beurt aan Heiner Müller voor wie een apart luik van het festival was gereserveerd. Initiatiefnemer en organisator van dit mini-festival was het HOT-theater in Den Haag. Ondanks wat tegenslagen – een aantal belangrijke ensceneringen konden niet komen, en in extremis werd de gezamenlijke DDR-deelname afgezegd – werd het een rijk geschakeerde confrontatie met het vooral recente deel van Müllers omvangrijke oeuvre: alle stukken vanaf Die Hamletmaschine waren aanwezig. Verder was er ook een Müller-symposium (wetenschappers over de teksten) en een Müller-debat (Müller en theatermakers over de regies). Ik zag enkele voorstellingen.
Rond de jaren ’25-’30 bereikte het Vlaamse theater een ongeziene artistieke hoogte in het werk van het Vlaamsch Volkstooneel. Eén van de spilfiguren was auteur-regisseur Anton Van de Velde, die op 21 juni 1983 overleed. Carlos Tindemans evalueert zijn œuvre. Als toneeltekst publiceren we de integrale tekst van Tijl, destijds successtuk van het Vlaamsch Volkstooneel.
Stanislawskij was in lichamelijk acteursgedrag slechts geïnteresseerd in de mate waarin het de functie verwierf karakter te reveleren. Gestiek bezit nu juist het vermogen menselijke betekenis uit te drukken los van de individuele persoon. Als een acteur acteert, is enkel zijn lichamelijk gedrag reëel, niet zijn karakter, zijn personage. Zijn lichamelijk gedrag plus de dingen om hem heen op de scène. Als deze realiteit in patronen geschikt wordt, in de taligheid van de speeltekst geïntegreerd, dan wordt complexe be-teken-ing haalbaar.
Wat heeft Merce Cunninghams dansstijl gemeen met John Cage, Zen en Marcel Duchamp? Goedele De Keersmaeker schetst de loopbaan van één van de belangrijkste dansvernieuwers.
Slechts in juli werd het duidelijk hoeveel de Vlaamse beroepstheatergezelschappen te besteden kregen voor het seizoen 1983-84. De Vlaamse executieve besloot toen een warrige en schemerige discussie binnen en buiten decreet de Raad omtrent het geld van de Vlaamse overheid voor de toneelkunst. Hoeveel geld er beschikbaar is, valt het best te lezen in een tabel die door de Vlaamse Vereniging van Theaterdirecteurs (VVTD) werd opgesteld.
Binnen het Brusselse ‘Jeune Théâtre’ is een fusie van drie gezelschappen op til. Van januari 1984 af worden de drie groepen die nu de zaal Théâtre Varia bespelen één gezelschap, dat Théâtre Varia zal gaan heten. Pol Arias sprak met regisseur en toekomstig directeur Philippe Sireuil.
De Eindhovense toneelgroep Proloog vond voor Nederland het vormingstoneel uit. Gemeden door de connaisseurs maar als koekebrood gevreten door massa’s niet-theatergangers. En nu dus wegbezuinigd. Een reden tot opluchting, of spijt? Paul De Bruyne sprak met ex-artistiek leider Rik Hancké over democratie in de kunst, de neergang van de sociale beweging en het artistieke failliet van Proloog.
Er is een nieuw tijdschrift voor theater: Documenta, waarvan reeds twee nummers verschenen zijn. Documenta is het herwerkte mededelingenblad van de VZW Documentatiecentrum voor Dramatische Kunst en het Documentatiecentrum voor Dramatische Kunst van de RUG.
Van 13 juni tot 5 juli j.l. had te Praag de vijfde Quadriënnale plaats, een internationale tentoonstelling en wedstrijd van decor- en kostuumontwerpers en van theaterarchitectuur. De vzw BASTT, Belgische Associatie van Scenografen en Theater Technici, die twee jaar geleden werd opgericht en zo een driehonderd vakmensen verenigt, organiseerde voor het eerst de Vlaamseinzending en selecteerde zeven maquettes van zeven ontwerpers.
Het is mij voorlopig nog niet duidelijk of je na het bijwonen van de examenvoorstellingen van de afstuderenden aan de Vlaamse toneelscholen conclusies moet trekken over het gehalte van deze nieuwe lichting acteurs, dan wel over het niveau van de acteursopleiding in Vlaanderen. Het beschamende peil van alle eindprodukties in de Conservatoria van Brussel, Gent en Antwerpen (afdeling toneel) doet echter wel de verleiding ontstaan om over beide aspecten een streng, vernietigend oordeel te vellen.
Soms roept een vertoning alleen maar vragen op : bij Arca was dat het geval met de opvoering De idioot en de dood van Hugo von Hofmannsthal. Wie leest er de dag van vandaag deze verlate estheet uit het Wenen van Richard Strauss? Waarom moet een manke tekst zo dringend vertaald worden? Wat ziet een regisseur in het monteren van een weinig interessante en onspeelbare tekst? Enig dwingend antwoord levert de vertoning hierop niet.
Janacek nam de opera au sérieux. Hij was een erg gecultiveerd man, die veel belang hechtte aan de literaire waarde van een tekst. Hij voegde muziek aan een tekst toe, om de impact van de woorden te verhogen. Hij wilde een acteur met zijn muziek helpen.
Het werk van René Verheezen situeert zich voor de helft in Nederland en voor de helft in Vlaanderen. In Nederland leeft hij en schrijft voor Splien en de Stichting Noordelijk Toneel De Voorziening. Daarnaast wordt zo ongeveer jaarlijks een stuk van hem opgevoerd in Vlaanderen, waar hij geboren werd en in 1976 debuteerde als toneelauteur met Onder ons.
In een treurige straat van een arbeiderswijk te Tourcoing bevindt zich de zaal Idéal. Zo heette er een paar jaren geleden de wijkbioscoop. Dan werd de zaal ingenomen door het Théâtre de la Salamandre, een gezelschap dat onder de leiding van Gildas Bourdet en André Guittier uitgegroeid is tot één van de belangrijkste van Frankrijk.
