#32
15.12 — 14.03.1991

download pdf

De kringen naar binnen

Kunst, beleid en economie

Geen enkel kunstwerk ontstaat in het luchtledige. Ieder artistiek proces mobiliseert mensen, materieel en geld. En dat geldt zeker niet in de laatste plaats voor het theater. Dirk De Schutter gaat een discussie aan met De Nachtwacht in het donker, het laatste boek van econoom Paul De Grauwe. Kunst geeft zich niet aan de meest biedende, maar aan diegene die zich op een respectvolle afstand houdt. In haar tekst De verborgen grens, die zij uitsprak op het Rotterdams theaterfestival, omschrijft Marianne Van Kerkhoven die afstand als de innerlijke grens : de weg die de kunstenaar in zijn werk naar binnen aflegt. Wil een kunstenbeleid slagen dan zal het een gevoeligheid moeten ontwikkelen voor die moeilijk te omschrijven, moeilijk te traceren kringen naar binnen.

De verborgen grens

Bedenkingen omtrent de verschillen tussen kunstenaars en beleidsvoerders

Theater als een nauw pad

Needcompany speelt Julius Caesar

In tegenstelling tot zijn vorige produkties Need to know en ça va, die in hoofdzaak associatieve collages van beelden en teksten waren, koos Jan Lauwers als uitgangspunt voor zijn derde regie Julius Caesar van William Shakespeare. Reeds in Need to know werkte hij met fragmenten uit Shakespeares Antony and Clepatra, maar die passages maakten toen deel uit van een niet-narratieve, sterk visueel-associatieve voorstelling rond de grote thema’s : macht, liefde en dood. Die thema’s vinden we, enigzins herschikt, ook terug in Julius Caesar.

De man, hij wankelt

Relatieconflicten bij Blauwe Maandag Cie

Blauwe Maandag Cie bracht ongeveer gelijktijdig twee premières uit : Voader en Losing Time. Voader gaat een interessante dialoog aan met de naturalistische traditie, terwijl Losing Time de esthetiek van het Amerikaanse televisiefeuilleton citeert. Twee relevante opvattingen van repertoiretheater.

Theaterfotografie: Het goede beeld van de stemloze danser

Tonen / niet vertellen

Natuurlijk is de dans, is het ballet een podium-kunst, hebben ze een scène nodig waartegenover zich de zaal situeert. De dansfotografie die deze as lijkt weg te laten uit haar beeldopbouw verdoezelt dus iets. De fotograaf creëert een beeld van de dans dat wellicht ook bestaat voor de toeschouwer, maar dan toch steeds bemiddeld door die funderende tegenstelling van het kijken en tonen binnen een afgesproken ruimtelijk coördinatenstelsel. Het is die bemiddeling die de fotograaf ontkent in de beelden die mij hebben geïnspireerd. Hij lost het probleem van de theaterfotografie op door het te negeren. Geen oplossing dus. Geen toeval dus dat de dansfotografie, die me zo verraste tijdens dit onderzoek, opvallend weinig voorstellingssensatie geeft.

Love Theater

“Dan groeit het familieleven over de scheiding tussen leven en kunst”

Toen een groep Hongaarse theatermakers in 1977 Europa verliet en inscheepte voor New York noemden ze zichzelf het Squat Theatre. Het Squat Theatre leefde en werkte in hetzelfde huis. De legende wil dat hun theatertje o.a. bestond uit een grote etalageruit. Het leven was nooit veraf. Squat was geobsedeerd, gefascineerd en beangstigd door de realiteit van New York : ellende, geweid, sex, the survival of the fittest. En dat werd getoond. Na een aantal jaren splitste de groep. Peter Halasz richtte met vrouw en kind het Love Theatre op. In 1986 toonden ze hun eerste produktie, The Chinese, een wrede en bevreemdende mengeling van fictie en realiteit, gespeeld in een soort poppenkast. Een stuk over theatermaken, over geweld en over overleven. Ook hun laatste produktie, She who once was the helmet-maker’s beautiful wife blijft getekend door wat men de alledaagse werkelijkheid noemt, al is er in grotere mate een vorm van introspectie, van verstilling aanwezig.

Un malheureux vêtu de noir

Ter gelegenheid van het Van Gogh herdenkingsjaar schreef Jan Van Vlijmen in opdracht van o.m. de Stichting Van Gogh 1990 de opera Un malheureux vêtu de noir naar een libretto van Johan Thielemans. De opera ging op 16 november in Amsterdam in première en stond in de maand december op het programma van de coproducerende VLOS.

Rijnders, Gerardjan

“…en het woord beleid wordt altijd het woord belediging.”

Gerardjan Rijnders, Pick-Up

Binnenkort zal de Vlaamse Raad zich moeten uitspreken over het decreet betreffende het Hoger Kunstonderwijs zoals het werd geformuleerd door Minister Daniël Coens. Een poging om de verzuiling in het hoger kunstonderwijs te introduceren, aldus Marianne Van Kerkhoven en een discussie die weer eens voorbijgaat aan de essentiële vragen. De Raad van State, van zijn kant, reageert op het decreetontwerp voor de podiumkunsten en vindt dat een aantal bepalingen niet conform zijn aan het cultuurpact. Paul Corthouts zet de gegevens op een rij.

Raad van State reageert op het decreetontwerp voor de podiumkunsten

Onlangs gaf de Raad van State zijn mening te kennen over het ‘ontwerp van decreet houdende regeling van de subsidiëring voor de werking en de infrastructuur van organisaties voor podiumkunsten’. In zijn advies, dat dateert van 22 oktober jl., stelt de Raad dat één en andere bepaling van de ministeriële tekst niet strookt met de artikelen 10 en 11 van de wet van 16 juli 1973 waarbij de bescherming van de ideologische en filosofische strekkingen gewaarborgd wordt, kortweg het cultuurpact (1). De aangehaalde artikelen zien er als volgt uit:

Bruzzle ’90

Brussel

Tussen 13 en 23 september slaagden de programmatoren van deze derde Bruzzle-editie erin om niet minder dan 14 theater- en dansprodukties, 32 concerten, 9 videoprojecties, 6 conferences en 3 tentoonstellingen aan het publiek prijs te geven en wel op 9 verschillende locaties. Met deze grande bouffe aan hedendaagse kunstvormen wil Bruzzle zich verder profileren als het enige multidisciplinaire kunstenfestival dat de N.V. België rijk is, en niet ten onrechte, tenminste wanneer je de groeipijnen mee in rekening wil brengen.

Trisha Brown Company

De Singel, Antwerpen

Trisha Brown is één van de meest vooraanstaande post-moderne choreografen uit de Verenigde Staten van Amerika. De inhoudelijk nogal weinigzeggende term ‘post-modern’ verbindt haar met tijds- en geestesgenoten als Steve Paxton en Lucinda Childs, choreografen waarmee ze destijds samen het kunstenaarscollectief van het Judson Dance Theatre vormde.

Dance / I think the body likes to move.

Vlaams Theater Instituut, Video

Wat gebeurt er eigenlijk wanneer iemand op de scène danst ? Waar is het om te doen ? Is dans een vorm van communiceren die (be-) grijpbaar en ontleedbaar is ? Hoe moet ik naar een dansvoorstelling kijken ? Dit zijn vragen waarop zelfs theoretici vaak geen pasklare antwoorden hebben en waarnaar eerlijk gezegd nog niet veel gezocht is. Dans is een medium dat meestal louter intuïtief getoetst wordt, dat gesmaakt wordt zoals ieder niet culinair geschoold eter een schotel proeft. Hoe kijkt iemand bewust naar dans en op welke manier ?

Achterland

Theaterpublikaties

Over kunst rapporteren is meer dan een poging ondernemen de “boodschap” van de kunstenaar te “vertalen” in verbale termen. “Vertalen” is onmogelijk, omdat het over inhouden gaat die in essentie niet in gesproken of geschreven taal kunnen of willen gevat worden. ‘Indien ik met woorden zou kunnen zeggen wat ik wil uitdrukken, dan zou ik niet dansen”, zei Mary Wigman.

Marina Basso in rouw

Gelezen

Het Gebeuren

recensies

De mensenslinger

STUC, Leuven

Dit is het nawoord van Henri Michaux (1899-1986) tot zijn verhalenbundel Plume (1938) : “We willen te graag iemand zijn. Er bestaat n iet één ik. Er bestaan geen tien ikken. Er bestaat geen ik. Ik is niet meer dan een evenwicht (één van de duizend die voortdurend mogelijk en bereikbaar zijn). Een gemiddelde van ‘ikken’, de beweging van een menigte. Uitnaam van velen onderteken ik, dit boek.“

Lange dagreis in de nacht

Koninklijke Vlaamse Schouwburg, Brussel

Franz Marijnen is een ontdekkingsreiziger, en niet alleen omdat hij ooit Jules Verne achterna ging en de toeschouwers peripatetisch onderhield. Van Polen tot de Verenigde Staten, Nederland, België, Duitsland en Italië exploreerde hij acteurs in ruimtes. Soms had hij oog voor de leegte (weliswaar een barokke leegte), soms voor de planeten en sterren. Op zijn tocht kwam hij ook randgevallen tegen.

Casanova

De Tijd, Antwerpen

Ik schrijf niet graag over dingen die me absoluut niet raken. Een voorstelling bijvoorbeeld, waarbij ik me tijdens het kijken zit af te vragen waarom ze werd gemaakt, waarom ze nu werd gemaakt, waar het noodzakelijke pijnpunt zit waarrond de motieven cirkelen : die concentrische beweging die je als toeschouwer soms bereikt, verwart, ontroert, soms niet. In het geval van Casanova, de laatste produktie van het Antwerpse gezelschap De Tijd, vrees ik het ergste : het pijnpunt ontbreekt. Of, in elk geval, het stuk liet me koud.

Het Zuiden

Zuidelijk Toneel, Eindhoven

Het Zuidelijk Toneel Eindhoven, één van de Nederlandse Voorzieningen, komt vanaf dit seizoen nog steviger in Vlaamse handen terecht dan tot voor kort al het geval was. Het Zuidelijk Toneel stond de afgelopen seizoenen onder de leiding van Eric Antonis. Antonis heeft het intendantschap aanvaard van “Antwerpen Kulturele hoofdstad van Europa 1993”. De artistieke leiding van het gezelschap is nu toevertrouwd aan Ivo Van Hove.

Antigone

Het Raamteater, Antwerpen

Walter Tillemans regisseerde bij zijn huisgezelschap Het Raamteater één van de grote Griekse klassiekers: Sophocles’ Antigone. Het verhaal is bekend. Tegen de wil van haar oom, de heerser Kreoon, begraaft Antigone het lijk van haar broer Polyneikes, die zich tegen zijn broer Eteocles en de stad Thebe keerde. Die daad zal zij met haar leven betalen. Traditioneel wordt Sophocles’ tragedie gelezen als het verhaal van de onverzoenbare tegenstelling tussen de wetten van de stad waarop Kreoon zich beroept en de wetten van de goden waarop Antigone zich beroept. Later op het seizoen regisseert Ivo Van Hove bij het Zuidelijk Toneel eveneens Antigone tesamen met een andere tragedie van Sophocles : Ajax.

Bedrog

Malpertuis Tielt

Voor de produktie Bedrog van Harold Pinter, ontwierp Theater Malpertuis een affiche met een schilderij van René Margritte : Het Glazen Huis. De Engelse tekstuitgave van Methuen, Pinter – Plays: four, waarin Betrayal is opgenomen heeft op de kaft ook een afbeelding van een schilderij van Margritte : Het Rijk van lichten. Margritte is een kunstenaar die als geen ander het verwachtingspatroon van de kijker kan doorbreken, soms heel brutaal, zoals in Het Glazen Huis, waar het gezicht van een man op zijn (?) achterhoofd prijkt, maar zeer vaak heel subtiel, zoals in Het rijk van lichten. Op het eerste gezicht beeldt het een huis bij nacht uit, slechts verlicht door een lantaarnpaal. Als we beter kijken, zien we echter dat de hemel helblauw is en gevlekt met witte wolken. Wie niet goed toekijkt, is bedrogen; wie wel aandachtig kijkt, staat perplex : is iets ooit wel wat het lijkt ?

1000 rozen

Arca Gent

Een arbeider komt thuis. Zwaai-handje voor het raam. Opgezette lach. Ik help je uit je jas lieverd. De tafel is al gedekt. De soep wordt uitgeschept. En vloeit even later op het vloerkleed. Gevolgd door het gekletter van een bord. De hand trekt zich langzaam terug. De mond vertrekt in afschuw. En begint te spuwen. Ik heb er genoeg van, zegt hij. Ik heb genoeg van je. Je verplettert me. Je verplettert de kamer. Je neemt alle lucht weg. Zelfs de meubels hebben je geur. Ik heb genoeg van je mond. Van je tanden. Van je borsten. Van je schuur. Ik wil weg. Onverstoorbaar dekt de vrouw terug de tafel. Strijkt de plooien van het tafelkleed glad. Schept de soep uit. Trekt hem af. Hij lepelt zijn bord uit, doet zijn broek toe, en gaat terug naar de fabriek. Haar opgezette lach trekt weg. Verandert in een grimas. Wordt pijn. Schreeuw.

Germania Mort à Berlin, La Bataille

Théâtre National, Brussel

De plaats die Heiner Müller in het Vlaamse theaterlandschap inneemt is vrij opvallend. Geïntroduceerd door Arca in 1969, heropgenomen door De Mannen van den Dam in 1978, en opnieuw ontdekt door Decorte in 1981, is hij sindsdien niet meer van het repertoire weggeweest. Maar altijd in de marge : van Decorte, en Dehert-Gilis over Bogaerts, Van Hove en de Keersmaeker, is hij de Shakespeare geweest van de postmodernen, in de aanbieding van een schriftuur die aansloot op de theatrale vernieuwing van de tachtigers. De Vlaamse repertoireschouwburgen hebben er zich al die tijd niet aan gewaagd. Gelukkig maar.